Projectsubsidies voor literair vertalers

• English

Als starter kun je pas aanvragen als je een Modelcontract (of uitgeefplan) hebt. Gevorderde vertalers kunnen ook met een intentieverklaring aanvragen. Dat is een brief of e-mail van de uitgever waarin staat dat voor de betreffende vertaling een Modelcontract wordt opgesteld. Voor de meeste uitgeverijen is dit een bekend begrip en een bekende route. In die intentieverklaring moet ook de omvang en de inleverdatum van de vertaling staan. Het ondertekende Modelcontract stuur je dan later per email (als pdf of kopie) naar het fonds op. Let op: het fonds verwacht het contract voor het besluit op je aanvraag. Vaak betekent dit dat je het contract uiterlijk tien weken na je aanvraag moet opsturen.

Voor poëzie geldt een ander honorarium (gebaseerd op te vertalen regels en/of gedichten) dan voor proza. De Auteursbond en de Literaire Uitgeversgroep (onderdeel van de Mediafederatie) maken jaarlijks afspraken over de gangbare honoraria en kunnen je hier meer over vertellen.

In bijzondere gevallen kan voor een omvangrijke poëzievertaling een afwijkend contract worden afgesloten. Het moet dan gaan om poëzievertalingen waarbij het volgen van het minimumtarief de exploitatie van de uitgave onmogelijk maakt en waarbij de uitgever geen andere subsidiemogelijkheden (zoals productiesubsidies van buitenlandse fondsen of organisaties) voor de uitgave heeft. Bij dit soort bijzondere omstandigheden kun je het best altijd vooraf contact opnemen met een van de subsidiespecialisten van het fonds; ook om te horen wat de minimale honoreringseisen zijn waaraan een contract moet voldoen. Houd er rekening mee dat als het honorarium van de uitgever anders is, de subsidie van het Letterenfonds ook een ander tarief hanteert.

Ja, vertalingen van non-fictie met een literair karakter en/óf van cultuurhistorisch, filosofisch, cultureel-politiek of maatschappelijk belang komen in aanmerking voor subsidie. Daarbij wordt ook gekeken naar wat de tekst toevoegt aan het bestaande Nederlandse aanbod. Teksten met een al te specialistisch, educatief of informatief karakter zoals studies, naslag- c.q. overzichtswerken vallen buiten deze regeling (en het domein van het Letterenfonds).

Ja, dat kan. Het is dan belangrijk dat je in je aanvraag vermeldt welke editie van de brontekst je gebruikt. Daarnaast vragen we om de meerwaarde van de nieuwe vertaling toe te lichten. Daarbij zijn we vooral benieuwd naar je visie op het te vertalen boek en je aanpak: hoe ga je te werk, wat zijn volgens jou belangrijke kenmerken van de brontekst die in de vertaling terug moeten komen? Je hoeft daar de eerdere vertaling(en) niet per se bij te betrekken. De adviescommissie beoordeelt de wenselijkheid van een nieuwe vertaling. Zij houdt rekening met de beschikbaarheid en de leeftijd van de eerdere vertaling(en) en de kwaliteit daarvan. Over ieder voorstel voor een hervertaling wordt op grond van genoemde criteria apart geadviseerd en besloten, ook als de vertaling deel uitmaakt van een reeks.

Als je als starter blijft aanvragen zal de behandeltijd van de aanvraag korter zijn, waardoor je sneller de subsidie ontvangt. Houd er wel rekening mee dat je een lager tarief ontvangt dan gevorderde vertalers en dat je alleen voor de junior-seniortoeslag in aanmerking komt.

Kies je ervoor om als gevorderde vertaler aan te vragen, houd er dan rekening mee dat het fonds ook de literaire kwaliteit of het (literair) belang van het te vertalen boek zal laten beoordelen, samen met de kwaliteit van een recente vertaling. Dit brengt een langere behandeltijd met zich mee, waardoor je langer op een besluit zult moeten wachten (meer informatie hierover vind je onder ‘Deadlines’). Als gevorderde vertaler zul je wel een hoger tarief ontvangen en de mogelijkheid krijgen om (naast de junior-seniortoeslag) ook toeslagen aan te vragen voor de hoge moeilijkheidsgraad, het voor- of nawoord of de selectie/editiewerkzaamheden.

Maak je de nieuwe vertaling samen met één collega? Dien dan allebei een aanvraag in. Uiteraard moet je alle twee aan de voorwaarden voldoen. Op het formulier licht je de wijze van samenwerking toe. Belangrijk is dat je genoeg tijd inplant, zodat er ruimte is voor overleg over vertaalkeuzes en voor een gezamenlijke redactie van de vertaling. Werk je met meerdere collega’s aan een vertaling (dus zijn er in totaal drie of meer vertalers?), dan kun je geen aanvraag indienen.

Aanvragers die in België wonen dienen hun aanvraag in bij Literatuur Vlaanderen. Als je in een ander land woont, maar je vertaling wordt in het Nederlands door een Nederlandse uitgever gepubliceerd, kun je bij het Letterenfonds aanvragen. Aanvragers uit het Caribisch deel van het Koninkrijk kunnen ook bij het Letterenfonds terecht (voor aanvragen voor vertalingen in het Papiamento, Papiamentu of het Engels, zoals die door moedertaalsprekers op de eilanden worden gehanteerd).

De omvang van je vertaling staat in je contract: bij proza in aantal woorden, bij poëzie in aantal regels en/of gedichten. Als je samen aan een vertaling werkt, wordt ook de verdeling in aantal woorden in het contract vastgelegd. Als er geen expliciete verdeling in het contract staat, dan gaan wij uit van een 50-50 verdeling. Je kunt alleen aanvragen voor jouw deel van de vertaling.
Bij het opstellen van een Modelcontract voor literaire vertalingen wordt normaal gesproken gekeken naar het aantal woorden in de oorspronkelijke taal om het vertaalhonorarium te bepalen. Maar voor talen die heel anders zijn dan het Nederlands, is dit niet altijd eerlijk; bijvoorbeeld bij talen die worden geschreven in karakters (Chinees, Japans) of agglutinerende talen (Hongaars, Turks). Het is gebruikelijk dat dan het woordenaantal in het contract wordt bepaald op grond van de (te verwachten) omvang van de in het Nederlands vertaalde tekst en niet volgens het aantal woorden van de brontekst. Houd daar bij de opstelling van je contract rekening mee. De Auteursbond kan algemene richtlijnen geven voor verschillende talen.

Voor je aanvraag is het verder nog van belang om te weten dat positieve besluiten worden gebaseerd op het aantal woorden (of: regels/gedichten) in het vertaalcontract. Dit kan later niet meer worden aangepast of bijgesteld- geef dus het definitieve aantal woorden door zodra je dit weet.

In je motivering introduceer je kort de auteur en ga je vooral in op de literaire kwaliteiten van het boek. Je hoeft daarbij niet de plot of de inhoud na te vertellen. Het is belangrijk dat je inzicht geeft in de verteltechnische en stilistische kenmerken van de tekst in samenhang met de thema’s van het boek. Voor de adviescommissie is het van belang dat de motivering een goed beeld geeft van de brontekst en van het beeld dat je je als vertaler gevormd hebt van dit werk. Bij minder bekende schrijvers is wat meer toelichting nodig dan bij klassieke titels, maar ga er niet van uit dat iedereen het werk kent. Je motivering telt maximaal duizend woorden.

Als je aanvraagt voor een non-fictiewerk, kun je in je motivering ingaan op het literaire karakter of het culturele belang van het werk (waar relevant: voor de Nederlandstalige lezer). Literaire kenmerken zijn bijvoorbeeld de inzet van literaire middelen (denk aan stijlfiguren, de keuze voor een perspectief), het gebruik van retorische procedés, de persoonlijke betrokkenheid of visie van de auteur, de keuze voor een oorspronkelijke invalshoek en thematiek, een inventieve benadering of opbouw.

Als de vertaling waaraan je werkt bovengemiddeld moeilijk is, kun je als gevorderde vertaler naast de basissubsidie ook een toeslag aanvragen. We vragen je dan om een aanvullende motivering/extra toelichting. Omdat het lastig kan zijn om in te schatten hoe moeilijk de vertaling is als je net begint, heb je tot zes weken na de deadline van de aanvraagperiode de tijd om de extra vergoeding aan te vragen en te motiveren. Een toeslag verhoogt het standaard beursbedrag met 15 of 30 procent. Belangrijk: je ontvangt alleen een toeslag als je deze zelf hebt aangevraagd.

Een motivering voor een moeilijkheidstoeslag bestaat idealiter uit twee delen: een vertaald fragment en het bijbehorende fragment uit de brontekst (samen 1 à 2 blz.), en daarnaast een toelichting op de gemaakte vertaalkeuzes en de problemen die je daarbij tegenkwam. Je kunt daarin voorbeelden van moeilijkheden in het vertaalde fragment markeren en daarbij opmerkingen plaatsen. Je kunt er ook voor kiezen om niet één vertaald fragment te selecteren, maar puntsgewijs de vertaalproblemen op te noemen en bij elk punt een voorbeeldzin/kort voorbeeldfragment te citeren (brontekst + (voorlopige) vertaling).

Voor het bepalen van de vertaalproblemen kun je eventueel deze checklist gebruiken:

• Vergt de zinsbouw veel inventiviteit van de vertaler?

• Bevat de tekst lastig vertaalbare kernbegrippen?

• Is er in de tekst sprake van veel verschillende genres?

• Bevat de tekst grote of subtiele registerverschillen, dialect of zelfbedachte taal?

• Wordt er veel met klankeffecten gespeeld?

• Bevat de tekst realia of verwijzingen die extra research of een inventieve omzetting vereisen?

Deze tekstkenmerken maken een vertaling niet per definitie bovengemiddeld moeilijk. Bij het bepalen van de moeilijkheidsgraad kijkt de adviescommissie ook naar de frequentie, complexiteit en diversiteit van de vertaalproblemen en houdt zij rekening met taalkundige verschillen en de afstand tussen bron- en doelcultuur.

Voor het schrijven van een voor- of nawoord kun je als gevorderde vertaler een toeslag ontvangen als de uitgever daar ook een extra honorarium voor uitbetaalt. Dat honorarium voor het voor- of nawoord moet zijn opgenomen in je vertaalcontract. Een eventuele toeslag bedraagt 150% van het uitgevershonorarium. Het Letterenfonds ziet een voor- of nawoord als een meerwaarde: het biedt literair vertalers de mogelijkheid om hun werk, keuzes en expertise zichtbaar te maken.

Als je een bloemlezing samenstelt, een (oudere) tekst vertaalt waar toelichting (of een notenapparaat) bij nodig is, of een selectie moet maken uit verschillende teksten, dan kun je als gevorderde vertaler ook een selectie/editietoeslag aanvragen.

Die toeslag is bedoeld als vergoeding voor de extra tijdsinvestering die de selectie/editiewerkzaamheden van je vragen en verhoogt het standaard beursbedrag met 30%. Gaat het om editiewerkzaamheden, dan vragen we je om aan te geven welke vorm die krijgen en hoeveel extra tijd je ervoor nodig hebt (boven op het gebruikelijke vertaalwerk). Annotaties vallen ook onder editiewerkzaamheden: als je die maakt, geef je aan of je bestaande noten overneemt, gedeeltelijk aanpast of zelf toevoegt.

Maak je een selectie, dan licht je je keuze toe en beschrijf je hoe je hierbij te werk gaat, en geef je ook een indicatie van de extra tijd die ermee gemoeid is.

Het Letterenfonds is een zelfstandig bestuursorgaan en valt onder de Algemene wet bestuursrecht. Dit betekent dat aanvragers bezwaar kunnen maken als zij het niet eens zijn met een besluit. De termijn waarbinnen een aanvrager bezwaar kan maken bedraagt zes weken na de dag waarop de beslissing is bekendgemaakt. Na het verstrijken van bovengenoemde termijn bestaat geen gelegenheid meer om een bezwaarschrift in te dienen. Lees meer over bezwaren.

Subsidies worden in principe direct uitbetaald, in elk geval binnen acht weken. Je kunt op het aanvraagformulier vermelden of je het subsidiebedrag uitbetaald wilt hebben in termijnen (in twee delen). Dit laatste kan alleen als je het tweede jaar ook nog aan de vertaling werkt.

De toekenningen worden gepubliceerd onder Toekenningen op het Nederlandstalige gedeelte van deze website, in de digitale nieuwsbrief, en in het jaarverslag van het Letterenfonds, zie Publicaties op deze website.

Je kunt bij het Letterenfonds ook een ontwikkelbeurs aanvragen. Ontwikkelbeurzen zijn bestemd voor startende én gevorderde vertalers. Meer informatie hierover vind je op de subsidiepagina. Een overzicht van alle aanvraagmogelijkheden in Nederland en Vlaanderen vind je bij het Expertisecentrum Literair Vertalen.