Drie theaterauteurs maken kans op de Toneelschrijfprijs 2025

De Toneelschrijfprijs 2025 bekroont de schrijver van een oorspronkelijk Nederlandstalig toneelstuk dat in 2024 voor het eerst is opgevoerd. De winnaar wordt bekendgemaakt op 9 september tijdens de Sectorprijzen op het TheaterFestival in Gent, een sprankelende gala-avond voor de Vlaamse podiumkunsten. 

De jury van de Toneelschrijfprijs 2025 bestaat uit Els Van Steenberghe, Nina van Tongeren en Thomas Lamers. Zij selecteerden uit liefst 97 inzendingen drie onderscheidende toneelteksten met een eigen verhaal, stem en stijl die tussen 1 januari 2024 en 31 december 2024 voor het eerst zijn opgevoerd in de Lage Landen.

Dat betekent 97 potentiële huizen om in te wonen. Want ‘dit is een tekst waarin je zou willen wonen’ dreef boven alle criteria uit tijdens de finale juryvergadering op een idyllisch mooie plek in een statig grachtenpand te midden een zonovergoten Amsterdam. De jury zocht naar een oorspronkelijke, unieke tekst die perfect onvolmaakt is én die in elk woord urgentie uitademt. Een tekst waarvan elke letter en elk leesteken een ode aan het schrijven is.  

Zo veel toneelteksten mogen lezen, voelt als het maken van een wereld- en tijdreis tegelijkertijd. Je leeft mee met ex-drugsdealers, bijna-moeders, projectontwikkelaars, vrouwen die rechtkrabbelen na minstens een ervaring met grensoverschrijdend gedrag, mensen in oorlogsgebied, huizen met sprekende muren, de boerenstiel, de uitvaartsector. Je ontmoet Schopenhauer, Ifigineia, Lou Reed, Laurie Anderson, James Ensor en Tupac Shakur.

Je vliegt mee naar Japan, Alabama of India. Je voelt bodemloze eenzaamheid, groots geluk en allesverterende machtsgeilheid. Je waant je even miljonair, dictator of een zielloze Faust. En na elke trip kijk je een beetje buiten adem uit het raam en je merkt dat niet de wereld veranderd is maar jij. Je blik op de wereld is weer wat rijker, kritischer, zachter, speelser. 

Het schrijven is een onderschat beroep, stelde een van de juryleden. De gelezen 97 teksten bewijzen hoe betekenisvol schrijven is. Drie teksten belichamen evenwel de absolute kracht van het schrijven als kunst, als statement, als noodzaak, als spel, als ontmoeting, als houvast, als veilige thuis in stormachtige tijden. 

De inzendingen staan hieronder alfabetisch gerangschikt op de voornaam van de auteur, telkens met een fragment uit de tekst en een citaat uit het juryrapport. 

‘Ik wilde hier enkel vermijden dat ik net als vorige keer op mijn eentje Instagram voor alle taarten en cakes!!!’ (p7) / ‘dat loop ik de hele tijd tegen anderen te zeggen, als leraar en coach: geloof in jezelf, wees jezelf, zorg voor jezelf, neem de tijd voor jezelf, wees niet zo streng voor jezelf. Maar wat betekent dat?! (…) Ik weet totaal niet wat dat betekent! Ik weet totaal niet meer wie ik ben!’ 

‘Doe dat niet!’, denk je tijdens het lezen van de eerste pagina waarop meteen duidelijk is dat je in een ogenschijnlijk banale WhatsApp-conversatie bent beland. Maar Verbeke weet donders goed wat ze doet. Die WhatsApp-conversatie mondt uit in een klasdiscussie tussen ouders over pestgedrag tegenover een jongen wiens telefoon uit het raam werd gegooid. Leerkracht Jasper leidt de discussie op een uiterst sensitieve en effectieve manier die de anderen ‘uitnodigt’ te ventileren op een zo rationeel mogelijke manier. Uiteindelijk kraakt Jasper en vertelt over een gruwelijk uit de hand gelopen date. Verbeke schrijft met een rotvaart. Haar tekst is een ware pageturner. Haar taal lijkt – en is ook – uit de realiteit gegrepen, maar letter voor letter doordacht, waardoor het niet alleen heerlijk leest maar tegelijkertijd grappig, wrang en herkenbaar is. Ze slaagt er feilloos in om de met misverstanden bezaaide spanning tussen twee generaties weer te geven in een tekst die op elke pagina verrast op een volstrekt onvoorspelbare, maar nooit vergezochte manier. 

‘hier in België kennen ze ons verhaal niet / ze hebben hier geen naam voor wat ik ben / dus misschien ben ik hier ook niets. (….) en je weet: je bent wat je vertelt  / dus je verschuilt je achter  / ik kan je niet vertellen / wat mij nooit verteld is’ 

Von Winckelmann neemt de lezer bij de hand en leidt deze langzaam zijn tekst, wereld en leven in. Nu hij zelf vader is, is de behoefte naar de verhalen en de roots van zijn vader nog groter geworden. In een bloedmooie en goudeerlijke tekst schrijft hij met de grootste zorg over zijn zoektocht. Hij vindt de juiste woorden om de essentie van een koloniale erfenis en bi-cultureel zijn – met name Vlaams-Indisch – te benoemen. Zijn taal sprankelt voortdurend en is niet gestript van humor. Dankzij die secuur gecomponeerde taal voelt deze uiterst persoonlijke tekst toch aan als een universeel, urgent verhaal dat verdient om veel gelezen en gespeeld te worden. 

‘(maat 306) Een gedachte: / als de schoonheid al twintig eeuwen op een voetstuk staat / van Ovidius tot Bilthoven – Beethoven / als de schoonheid een kathedraal is waarin / ik woon / als je eeuwenlang gelooft dat er zoiets / bestaat als de schoonheid / schallend als trompetten / gaat de schoonheid dan bestaan? / en overleeft zij dan iedereen die haar omver / wil werpen?’ 

Men neme het Derde Pianoconcert van Beethoven plus Pygmalion, de Griekse beeldhouwer die verliefd werd op een beeld dat hij zelf gehouwen had, plus de queer levensvisie van David Roos. Zo vreemd deze combinatie lijkt, zo fantastisch werkt ze in de tekst die Roos schreef. Het stuk ontstond al luisterend naar Beethovens Derde Pianoconcert. Elk woord past bij een maat. Dat dit geen bevreemdende en gekunstelde, maar een wervelende, meeslepende, grappige, van urgentie doordrongen tekst (en leeservaring) oplevert, is te danken aan Roos’ sublieme pen. Roos toont zichzelf ten voeten uit als een mens die verlangt naar perfecte liefde en als een schrijver die met zijn in humor, poëzie en verlangen gedoopte pen een uitzonderlijke theatertekst – filosofisch en toegankelijk, esthetisch en entertainend –  componeerde. Geil, grappig en gelaagd! 

De Toneelschrijfprijs heeft als doel de Nederlandstalige toneelschrijfkunst en de opvoering van Nederlandstalig toneelwerk te stimuleren. De winnaar ontvangt een bedrag van 10.000 euro. De overige genomineerden ontvangen elk 1.000 euro. 

De Toneelschrijfprijs is een samenwerking tussen Literatuur Vlaanderen, het Nederlands Letterenfonds, de Taalunie en Fonds Podiumkunsten en wordt mede mogelijk gemaakt door deAuteurs en het Lira Fonds. De prijs wordt dit jaar uitgereikt tijdens de Sectorprijzen op het TheaterFestival in Gent. 

Voor het eerst ooit wordt de rode loper uitgerold voor de Vlaamse podiumkunsten: de Sectorprijzen zijn een feit! Het TheaterFestival, de Acteursgilde, de Toneelschrijfprijs en de stadstheaters NTGent, KVS en Toneelhuis slaan de handen in elkaar voor een sprankelende gala-avond waarop we het podiumkunstentalent in volle glorie vieren. 

In een wervelende ceremonie, denk: glitter, spotlights en een tikkeltje Oscar-allure eren we de makers, spelers en schrijvers die het afgelopen jaar de podiumkunsten lieten bruisen. De prijzen voor Beste Acteerprestatie +35, -35, Beste Samenspel, de Toneelschrijfprijs 2025, de Roel Verniers Prijs en een Carrièreprijs worden uitgereikt. 

De creatieve geesten van WOLF WOLF nemen de curatie van deze avond voor hun rekening en beloven een verrassende én feestelijke invulling die recht doet aan de magie van het theater. En natuurlijk sluiten we de avond stijlvol af met een swingende receptie: een glas in de hand, muziek in de lucht en verhalen die nog lang nazinderen. 

• Locatie: NTGent 

• Datum: 9 september 

• Uur: 18-19u 

In samenwerking met Amplo en the mocktailclub. Co-presentatie: Het TheaterFestival, de Acteursgilde, de Toneelschrijfprijs, NTGent, KVS en Toneelhuis.