Een vriend van me verbouwt zijn oude winkelpand in Amsterdam West tot een Bed & Breakfast. Al meer dan een jaar woont M. achter dichtgetimmerde ramen tussen de dozen in het stof. Hij is in zijn huis blijven wonen om kosten te besparen voor een tijdelijk verblijf, maar vooral om te vermijden dat de werkzaamheden tot stilstand komen. Dat schijnt namelijk vaak te gebeuren; er is een enorm tekort aan aannemers die hun menskracht daarom soms over erg veel klussen verdelen. Door zo extreem aanwezig te zijn in zijn eigen verbouwing is M. als het ware een vleesgeworden stok achter de deur. Inderdaad komen de werkers regelmatig langs, minder vaak dan hij zou willen, maar ze komen, en de verbouwing vordert gestaag.
Hoe zou dat andere pand er inmiddels bijstaan, het Vertalershuis Amsterdam? Op een zonnige dag in oktober fiets ik naar Amsterdam Zuid voor een afspraak met duurzaamheidssadviseur/bouwbegeleider Evert-Jan van Latum en aannemer Tjebbe Krot (ja, het is een grappige naam voor zijn huidige vak, maar je kunt er alle kanten mee op; vroeger was Tjebbe acteur in de serie Costa!)!
Tjebbe Krot (l) en Evert-Jan van Latum (r). Foto: Andrea Kluitmann.
De verbouwing is in volle gang. Het wit omhulde pand heeft iets van een werk van Christo, de deur staat open en binnen en buiten heerst er bedrijvigheid. Tjebbe staat te bellen over een levering zonnepanelen en medewerker Cucu (‘Hij is getrouwd met Harry’s dochter!’ zegt een collega, en hij bedoelt Frieda Mulisch) regelt iets met een container. De mannen die binnen aan het werk zijn groeten allemaal vriendelijk en Tjebbe heeft voor iedereen een persoonlijk woord of een aardige blik.
‘Niet schrikken, ik maak wat glas stuk!’ wordt er geschreeuwd voordat er een enorm gerinkel klinkt. ‘Lekker!’ roept iemand. Op de radio oude hits, I’ll keep working my way back to you, babe, The Spinners, 1980. Op slag begrijp ik waarom dit verschrikkelijk leuk werk is.
Ik krijg een rondleiding (‘Let op, de trapleuning boven hangt los!’) en weet al binnen twee minuten niet meer waar ik ben. Dat ligt deels aan mij – ik heb een extreem slecht ruimtelijk inzicht – maar vooral aan de veranderingen. Hier wordt realiteit wat Marije de Bie eerder vertelde, alle plannen zie ik nu concreet vorm krijgen. Royaal bemeten ruimtes voor de badkamers, verplaatste ingangsdeuren, grote draai-kiepramen, en overal dik paars isolatiemateriaal, waardoor de kamers ook een beetje kleiner worden.
Isolatiemateriaal op de wanden. Foto: Marije de Bie.
Wat maakt dit project zo bijzonder? Tjebbe noemt het prachtige pand, de mooie plek en ook de bestemming: hij houdt van cultuur. Zijn bedrijf is klein en zetelt om de hoek, in de Vondelstraat. Evert-Jan vertelt hoe fijn en zinvol het is om samen te werken met kleine bedrijven, korte lijnen te hebben.
‘Het pand wordt heel duurzaam. Behalve de goede isolatie en dito ramen maken we gebruik van een luchtwarmtepomp en krijgen we zonnepanelen. Maar je moet je ook duurzaam gedragen, duurzaamheid is ook een houding. De bewoners kunnen er samen op allerlei manieren voor zorgen dat er weinig energie wordt gebruikt, door na elkaar te douchen bespaar je bijvoorbeeld 50 procent: het douchewater dat wegstroomt verwarmt dan het water dat wordt aangevoerd. Een douche-wtw heet dat.’
Een uitermate complex coördinatieschema doemt in me op, ik zie de meest uiteenlopende vertalers in hun kamers zitten: de één ‘s middags nog in badjas aan het werk, de ander om zeven uur ‘s ochtends net terug van een rondje joggen in het Vondelpark, weer een ander een overtuigd avonddoucher. De vijf kamers zullen even verschillend zijn als hun bewoners, de inrichting wordt losjes gebaseerd op het oeuvre van klassieke Nederlandse schrijvers. Vijf schrijvers die een goede inspiratie vormen voor het inrichten van een kamer, en waarvan werk vertaald is. In mijn volgende blogs zal ik hun namen ‘onthullen’ door een van hun vertalers te interviewen.
We staan voor de open installatie en Evert-Jan legt uit hoe zo’n pomp werkt. Het is volmaakt logisch en van een grote technische schoonheid. Plotseling zie ik ook de uitdaging en de lol van duurzaam zijn. Misschien is daar soms een kort wie-doucht-er-ook-binnen-nu-en-een-half-uur-berichtje op de groepsapp al voldoende voor? Of een gesprek over gewoontes en voorkeuren?
Tjebbe poseert in het Vertalershuis in aanbouw. Foto: Marije de Bie.
Gesprekken zullen er automatisch meer plaatsvinden. De mini-keuken van kamer 4 en 5 is er niet meer, iedereen zal elkaar tegenkomen in de algemene keuken, ontmoetingsplaats voor de bewoners én medewerkers; het kantoor verhuist immers naar de voormalige kamer 1 pal ernaast. Dit hart van het huis met serre en dakterras wordt prachtig, met het extra-raam naar de straat dat werkelijk iets toevoegt.
Ik moet nu toch eens de hamvraag stellen. Raar woord trouwens, het komt uit de radio-quiz ‘Mastklimmen’ van de NCRV. Voor elk goed antwoord klommen de deelnemers hoger op in een mast die in de studio stond. Helemaal boven hing als hoofdprijs een gerookte ham. Wie de laatste vraag goed had, de hamvraag, mocht de ham pakken. Maar ik dwaal af.
‘De bouw is eind maart 2023 klaar. Dan kan met de inrichting worden begonnen. De feestelijke heropening zal dus – als alles goed gaat – eind juni plaatsvinden.’
Teleurgesteld zeg ik iets over tijd, over hoe hartstochtelijk vertalers ernaar verlangen om weer hier te kunnen komen, over de belangrijke contacten met uitgeverijen en schrijvers…
Evert-Jan en Tjebbe begrijpen het volledig, maar ze hebben het over ‘bouwen met zin voor de realiteit’, anders gaat het niet. Natuurlijk hebben ze gelijk. Die ga ik onthouden, het herinnert me aan ‘luister naar het materiaal’, een advies dat ik lang geleden van een vriendin kreeg en dat me sindsdien goede diensten heeft bewezen. Ze zei het toen ik de rits van mijn rugzak niet dicht kon krijgen, maar je kunt het makkelijk doortrekken naar werkelijk alles.
Een verblijf in het Vertalershuis is natuurlijk extreem comfortabel en fantastisch qua netwerk, maar er zijn ook andere oplossingen. Een collega-vertaler Duits uit Berlijn was onlangs twee weken in Amsterdam. Hij had zijn woning geruild met een bevriende journalist. Misschien hebben meer mensen daar zin in? Het ruilobject hoeft zeker niet per se Berlijn of een andere grote stad te zijn, er zijn veel aantrekkelijke plaatsen, ook meer landelijk gelegen oorden. Of tijdelijke verhuur als je zelf op reis bent, voor Amsterdamse vertalers? Een driehoeksruil of een tuinhuisje ruilen tegen een paleis? Een oproep op de FB-groep Nederlandse literatuur in vertaling/Dutch literature in translation is zeker een poging waard. Negenhonderdvierenveertig leden die allemaal tot je netwerk behoren. Meld je aan als je nog geen lid bent!
