“Krea den bo mes idioma ta kontribuí na ken abo ta”

Pa mas ku 25 aña kaba, Arte di Palabra ta organisá aktividat literario i programa pa desaroyá talento pa hóben na Kòrsou, Aruba i Boneiru. E momentu supremo ta e kompetensia literario anual na kada isla, den kua e hóben partisipantenan ta deklamá un obra na papiamentu. Arte di Palabra Kòrsou a risibí sosten di Letterenfonds pa medio di e areglo ‘Literatuur Caribe’. Nos a papia ku fundadó Ange Jessurun i lider di proyekto Samuel Rosinda tokante e organisashon spesial akí. ‘Ora bo enkurashá alumno, hopi bia algu mashá bunita ta sali afó.’
Promé ku tur kos, boso por konta kon Arte di Palabra a originá 25 aña pasá?
Ange: ‘Na aña 2000, pa promé biaha, papiamentu a drenta enseñansa sekundario komo materia na Kòrsou. Pa selebrá esaki, un dosente a organisá un kompetensia di kuenta kòrtiku na papiamentu pa tur alumno na su skol. Finalmente, algun hóben a presentá nan kuenta na radio. Esaki a konmové mi mashá, komo ku nan a deklamá e kuentanan den nos idioma materno.
Antes nos no tabata pèrmití pa papia papiamentu na skol. Pues, e echo ku a rekonosé papiamentu komo idioma ofisial i introdusí esaki den kuríkulo di skol tabata un logro grandi. E tempu ei ami mes tabata traha komo dosente i mi tabatin un enkuentro ku diferente dosente di papiamentu. Den esei, mi a sugerí pa lansa un kompetensia di kuenta na papiamentu similar na esun ku mi a tende na radio. Asina Arte di Palabra a kuminsá.
Nos a invitá tur skol sekundario i klas 1 i 2 di formashon básiko. Mi ta kere ku mas o ménos 40 pa 50 studiante a partisipá. Den e añanan ku a pasa te ku awor nos a krese i nos proyekto a haña mas i mas atenshon. Na e otro islanan tambe e kompetensia a haña bida: na 2005, Boneiru a lansa su propio kompetensia i Aruba a sigui na 2008. Nos ta enfatisá semper ku e meta prinsipal no ta e ganamentu. Loke ta konta ta ku e hóben ta praktiká i ekspresá su mes den su idioma materno, i tribi di para riba esenario. Hopi hóben no sa ku nan tin talento. Ta ora bo stimulá nan un tiki, hopi bia algu realmente bunita ta sali afó.’

Kon un alumno por partisipá na e kompetensia akí?
Ange: ‘Un alumno por opta pa e mes skirbi un kuenta, poema òf haiku i presentá esaki. Banda di esei, tin kategoria di poesia i kuenta eksistente. Den esaki, loke ta konta ta e presentashon. Un kuerpo di hurado ta hasi un selekshon for di tur e partisipantenan. Esnan ku e mihó teksto i presentashon pa e kategoria konserní, ta pasa pa final. Aparte di esei, e kompetensia di haiku ta dediká na e artista folklóriko Elis Juliana, ku sesenta aña pasá a introdusí haiku na Kòrsou. E kategoria akí ta habrí pa partisipante adulto i hóben, banda di alumno di skol sekundario.
Samuel: ‘Sinku aña pasá, nos a introdusí e kategoria di rèp tambe. E intenshon ta pa alumno skirbi nan mes letra, krea e beat i present’é. Nos ta inkluí rèper konosí tambe den e kuerpo di hurado. Naturalmente, ta fantástiko pa e alumnonan ku partisipá por topa nan ídolonan.’
Kon un dia di kompetensia ta kana?
Samuel: ‘E kompetensia mes ta tuma lugá tur aña den un edifisio grandi ku ta fungi normalmente komo misa na Kòrsou. Kada skol ta bin ku instrumènt di bientu i flùit i tin biaha asta brass banda pa animá nan partisipantenan. E skolnan ku ta animá nan alumnonan mihó tambe ta gana premio. Riba un dia asina, tin un públiko presente di sigur tres pa kuater shen alumno i otro persona ku t’ei pa apoyá e partisipantenan.’
Ange: ‘Na klousura, nos ta otorgá promé, di dos i di tres premio pa e seis diferente kategorianan. Na final di dia, tur partisipante ta risibí tambe un sertifikado i un buki pa lesa na papiamentu. E skol ku gana premio di animashon ta risibí buki pa e skol su biblioteka. Asina tur hende ta bai kas kontentu. Si e alumnonan ta kontentu, nos tambe ta kontentu.’
Banda di e kompetensia anual, boso ta organisá mas aktividat. Boso por konta nos mas di esakinan?
Samuel: ‘Kada sinku aña, nos ta kompilá e kuentanan original ku a destaká den e publikashon konosí komo ‘Pòtpurí Arte di Palabra’. Esaki ta un kolekshon literario ku poema, kuenta, rèp i haiku. Nos ta distribuí e bukinan akí bou di e skolnan pa yuda inspirá futuro partisipante. Den práktika, ta resultá ku esaki ta enkurashá nan pa nan mes kuminsá skirbi. Resientemente, nos a kuminsá kolaborá ku Wintertuin tambe. Asina nos ta spera di por inspirá hóben pa skirbi buki den nan idioma materno.
Ange: ‘Bon mirá, Arte di Palabra a introdusí literatura hubenil na e islanan skirbí pa hóben mes. Pa duna un ehèmpel, tabatin un alumno ku a skirbi un poema tokante embaraso hubenil. E poema ei a keda kompartí asina tantu, pasó, di mes, un teksto ku un hóben alumno a skirbi ta apelá muchu mas na otro hóben.’
Kon e sosten di Letterenfonds a yuda Arte di Palabra mas aleu?
Ange: ‘Frankamente bisá, den pasado nos mester a hasi milager finansiero pa logra organisá e kompetensia kada aña. Danki na e supsidio akí, nos proyekto a haña mas garantia pa sigui tuma lugá den futuro. E supsidio a hasi posibel pa traha un wèpsait nobo, i porfin nos por pone e boluntarionan den spòtlait i ofresé un kompensashon. Ademas, nos por a imprimí 250 ehemplar adishonal di e Pòtpurí Arte di Palabra. Asina por a distribuí e obranan di e alumnonan ainda mas bou di e skolnan.’
Partisipashon na Arte di Palabra tin balor agregá pa e partisipantenan riba término largu?
Ange: ‘Tin vários èkspartisipante ku a publiká novela i kolekshon di poema despues di nan partisipashon. Tin e sineasta hóben tambe, Sendion Balentin, ku anteriormente a gana Arte di Palabra na Boneiru. Awor ya el a dirigí i skirbi dos pelíkula: Mohada i Mamadu. E último pelíkula lo sali pronto riba Netflix na papiamentu ku suptítulo na ingles. Den kada entrevista, Sendion ta bisa ku su karera a kuminsá na Arte di Palabra. Nos ta masha kontentu mes ku e ta menshoná nos. Ademas, Arte di Palabra simplemente ta yuda hóben krea obra den nan propio idioma. E ta kontribuí na formashon di bo identidat i ta hasi bo orguyoso di ken bo ta.’
Samuel: ‘Ta great ku Aruba, Boneiru i Kòrsou ta trahando huntu riba e proyekto akí. Tin tres isla so na mundu ku ta papia papiamentu. Polítikamente nos ta diferente, pero nos idioma ta konektá nos. Ora e hóbennan di Islanan ABC para huntu riba esenario, no tin diferensia. Hopi bia nan ta keda den kontakto ku otro despues.’
Kiko ta boso plannan pa futuro?
Samuel: ‘Nos lo ke sigui krese, i nos ta spera ku lo inkluí Arte di Palabra den e kuríkulo di skol.’
Ange: ‘Ademas, nos tin e deseo pa un dia traha un programa di TV den kua nos ta duna bos na hóben ku a partisipá den pasado, pa nan kompartí ken a stimulá nan i kon nan a yega na nan presentashon. Ohalá ku esaki por enkurashá mas studiante ainda pa partisipá. Danki na e areglo Literatuur Caribe tin futuro pa Arte di Palabra.’
Arte di Palabra a risibí supsidio via e areglo "Literatuur Caribe". For di 18 di ougùstùs 2025 por entregá petishon atrobe pa e areglo akí.