Jaarverslag 2024

Het Letterenfonds bracht in 2024 de Nederlandstalige literatuur naar de grootste publieksboekenbeurs van Duitsland. Met vierjarige subsidies steunde het fonds de literaire infastructuur in Nederland voor de komende periode. Via de pilotregelingen Leesbevordering en Literatuur Caribe bereikte het fonds nieuwe literaire domeinen. En aan het eind van het jaar schitterde de Leescoalitie-commercial Wie leest heeft een goed verhaal op tv en in de bioscoop.

Welke subsidiemogelijkheden zijn er en welke initiatieven en organisaties worden ondersteund? Dat lees je hieronder. Medewerkers van het Letterenfonds vertellen welke bijzondere momenten en projecten hen zijn bijgebleven. Het volledige jaarverslag met daarin alle cijfers, toekenningen, en subsidiebesluiten, vind je onderaan de pagina.

Naast de reguliere subsidies die ieder jaar worden toegekend, werden in 2024 de subsidies verdeeld voor de aankomende beleidsperiode. Voor de vierjarige periode 2025-2028 werd bijna € 13 miljoen verdeeld aan literaire festivals, literair-educatieve organisaties en literaire tijdschriften. Dankzij deze subsidies kunnen organisaties hun steeds grotere maatschappelijke rol blijven uitoefenen. Leesbevordering, literatuureducatie en fair pay zijn nieuwe speerpunten voor de komende periode.

Wat doet het Letterenfonds op het gebied van leesbevordering? Wat maakte de beurs in Leipzig zo bijzonder? Hoe kijkt Romkje de Bildt terug op haar eerste jaar als directeur? Medewerkers blikken terug op het afgelopen jaar en kijken vooruit.

Het jaar volgens Romkje de Bildt, directeur van het Nederlands Letterenfonds

“Een belangrijke missie van het Letterenfonds is om nog meer open en toegankelijk te zijn. Vooral voor schrijvers, vertalers en projecten die het Letterenfonds tot nu toe niet hebben weten te vinden. We hebben een regeling geopend voor Leesbevordering. En er is een nieuwe regeling voor literaire projecten uit het Caribisch gebied. Ook huidige regelingen zijn zo aangepast dat aanvragers uit het Caribisch gebied hier aanspraak op kunnen maken. En het komende jaar gaan we de grote subsidieregelingen voor schrijvers en vertalers vernieuwen, met het oog op toegankelijkheid.

Er zijn ook zaken waar ik me zorgen over maak. In Nederland verdwijnen steeds meer talenstudies. En wereldwijd zijn er steeds meer landen waar boeken onder de toonbank verkocht moeten worden, waar boeken uit de schappen van bibliotheken worden gehaald, en op verboden boekenlijsten worden gezet. “Het begint altijd met de boeken,” zei iemand laatst. Niets minder dan het vrije woord staat op het spel. En het is iets waar we actief voor moeten strijden.

We kunnen zoveel leren van elkaars literatuur. Hoe mensen uit andere landen naar onze literatuur kijken is heel waardevol. En andersom: wat wij kunnen leren van literatuur van over de hele wereld. Het is van enorm belang. Het verbroedert.”

Pionieren in Leesbevordering – Luuk Maas, subsidiespecialist

Sinds juli heeft het Letterenfonds een gloednieuwe subsidieregeling Leesbevordering. “Er is natuurlijk werk aan de winkel,” vertelt Luuk Maas. “De leesvaardigheid van kinderen en jongeren in Nederland holt achteruit. Daarom gaf OCW ons de opdracht en de middelen om ook leesbevordering in ons beleid op te nemen. Leesbevordering leeft echt. Mensen zien in hoe nodig het is.

We moesten het veld leren kennen en we spraken met zoveel mogelijk organisaties over waar hun behoeften en wensen liggen. Zeker in zo’n eerste jaar is het moeilijk om in te schatten hoeveel aanvragen er binnen zullen komen, maar vanaf het begin liep het storm. En er waren veel organisaties die voor het eerst bij ons aanklopten. Dat is echt goed nieuws. Mijn hoop is dat organisaties dankzij deze regeling een professionaliseringsslag kunnen maken.”

Allesbehalve vlak – Jan Steinz, programmamedewerker

De Leipziger Buchmesse is de grootste publieksboekenbeurs van Duitsland en stond in 2024 in het teken van de Nederlandstalige literatuur. Samen met Literatuur Vlaanderen lieten we de belangrijkste hedendaagse, literaire stemmen zien onder het motto Alles außer flach.

“We waren niet te missen,” vertelt Jan Steinz, die het gastlandschap organiseerde samen met collega Mireille Berman. “De bezoekers werden vanaf het station, en in de hele stad, met behulp van vlaggen, paden en bewegwijzering naar de beurs geleid.

De beurs telde meer dan 280.000 bezoekers. Meer dan veertig Nederlandse en Vlaamse schrijvers reisden mee. Het liep storm op onze beursstand, en iedere avond waren er 400-500 mensen die aandachtig luisterden naar Nederlandse schrijvers. Dat heeft me echt verrast. Je voelde echt dat het impact had gemaakt op de lezers en bezoekers.”

Een nieuwe regeling op maat – Lucette Châtelain, subsidiespecialist

De nieuwe regeling Literatuur Caribe geeft makers en organisaties in het Caribisch gebied (Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten) de ruimte om hun talenten en plannen verder te ontwikkelen. Subsidiespecialist Lucette Châtelain gaf de regeling vorm:

“Dat ik dit mag doen! Dit is gewoon mijn werk! dacht ik, terwijl we in een piepklein vliegtuigje van het ene naar het andere eiland vlogen. We bezochten vier van de zes eilanden in het Caribisch gebied en spraken met tientallen schrijvers, dichters, performers, bibliotheken en talentontwikkelingsorganisaties.

Voor ik het wist was mijn telefoonnummer in een Whatsapp-groep beland met allemaal schrijvers en talentontwikkelaars. Gedurende de dagen bleven de appjes binnenkomen: Kunnen wij ook nog een afspraak maken? Dat was echt geweldig. De mensen die we spraken hebben ons zoveel waardevolle input gegeven. De behoeften verschillen enorm per eiland. Dit hebben we allemaal in kaart gebracht en zoveel mogelijk verwerkt in de regeling.”

Prijs voor schrijver en vertaler – Teun Grondman, medewerker communicatie

De Europese Literatuurprijs is de prijs voor de beste roman die vanuit een Europese taal in het Nederlands is vertaald. Zowel de schrijver als de vertaler nemen de prijs in ontvangst. In 2024 ging de prijs naar de Poolse schrijver Olga Tokarczuk en vertaler Karol Lesman, voor de roman Empusion.

Als communicatiemedewerker was Teun Grondman betrokken bij de publicteit rondom de prijs en de uitreiking tijdens het Crossing Border festival. “Empusion is een heel een ambitieus boek met veel personages, en ook de stem van de natuuur spreekt er in door.

Vertalen gaat zeker niet alleen om woordelijk vertalen, maar ook om het echt kennen van een cultuur. Hoe kun je die cultuur vervolgens goed omzetten in een andere zegswijze? Als een van de personages in het Pools heel beleefd spreekt bijvoorbeeld, zul je daar in het Nederlands een equivalent voor moeten vinden. Als vertaler moet je dat gevoel kunnen vangen en overbrengen. Je moet parallellen vinden. Dat is een kunst op zich.”

Hieronder lees je het volledige jaarverslag, inclusief de financiële verantwoording en alle subsidiebesluiten.