In haar nieuwe roman, De schilder en het meisje, is dat niet anders. Ditmaal zijn haar hoofdrolspelers historische figuren, van wie er één zelfs wereldfaam geniet. Hoewel ‘de schilder’ uit de titel van de nieuwe roman van De Moor nergens met name wordt genoemd, is het van meet af aan glashelder dat de lezer te maken heeft met Rembrandt van Rijn.

Rembrandt maakte op 3 mei 1664 – hij was toen 57 jaar oud en woonde in Amsterdam op de Rozengracht – twee tekeningen van het Deense dienstmeisje Elsje Christiaens, die na een moord was opgeknoopt op het galgenveld in het Noorden van de stad, aan de andere kant van de rivier het IJ. Elsje had in een vlaag van woede haar pensionhoudster met een bijl de schedel ingeslagen.

Waarom heeft Rembrandt – van wie bekend was dat hij niet graag zijn huis verliet – zich in een bootje naar het galgenveld over laten zetten om Elsje te tekenen? En wat dreef Elsje, die pas twee weken in Amsterdam was aangekomen, tot haar brute daad? En waarom toonde zij geen berouw?

Op die vragen zoekt Margriet de Moor in haar roman het antwoord. Nogmaals: niet door haar verhaal af te sturen op de onvermijdelijke ontknoping – die is immers bekend – maar door de gedachten en gevoelens van de schilder en het meisje te ontrafelen. We volgen Elsje in het verleden dat De Moor haar heeft geschonken: ze vertelt van de barre reis uit Jutland naar Amsterdam, dat voor het dienstmeisje gold als een beloofde stad. Bij aankomst bleek het tegendeel waar: Amsterdam zuchtte onder de builenpest en ontving haar koel en onbarmhartig. De pensionhoudster probeerde Elsje aan te zetten tot prostitutie.

De wijze waarop De Moor zich weet te verplaatsen in Rembrandt dwingt misschien nog meer bewondering af. Niet alleen vanwege de stijl waarin dat gebeurt: met gevoel voor ritme en in geciseleerde, trefzekere zinnen zonder een spoor van sentimentaliteit. Maar het mooiste is misschien nog wel de beschrijving van Rembrandts blik op zijn tijd, de stad, de wereld: met oog voor kleur (het rood van het Joodse bruidje!) en overstromend van grillig temperament. Want zo ziet De Moor Rembrandt: als een impressionist avant la lettre, gedreven door wat hij wil schilderen, niet door wat hij zou moeten schilderen om de Amsterdamse regenten te behagen.

Gedreven door passie, hoop en liefde komen de verhalen van de schilder en het meisje, beiden buitenstaanders in de barse wereld van de zeventiende eeuw, uiteindelijk bijeen in het gevreesde slot. Tot het zover is, heeft Margriet de Moor haar personages een gezicht, een hart en een ziel gegeven. Ze zijn je onnoemelijk nabij gekomen.