In de eerste scènes van De thuiskomst wacht Elizabeth op James’ terugkeer van zijn tweede, jarenlange reis. Tussen beiden blijkt een verwijdering te zijn ontstaan. Inmiddels zijn drie van hun vijf kinderen overleden, waarbij vooral de dood van het dochtertje Elizabeth een zware slag was. Hoewel James een held is, faalt hij als echtgenoot en vader. Geen van zijn kinderen ziet hij opgroeien, de last van hun overlijden komt volledig op Elizabeth neer. Het maakt haar tot de ware held van hun huwelijk. Die conclusie dringt zich bijvoorbeeld op bij de redactie van zijn reisverslagen. Elizabeth corrigeert zijn taalfouten en zijn stijl; ook verzet ze zich tegen de redactionele kuisingen die James zonder meer aanvaardt. Aan wal blijkt hij niet de superieure gezagvoerder die hij is op zee; hij is regelmatig ziek, voert zijn taken als adviseur belabberd uit en voelt zich slecht op zijn gemak in het sociale verkeer.

Geen wonder dat hij een nieuwe opdracht aanvaardt om een noordelijke doorgang te vinden naar de oost. Maakt James voor zijn vertrek nog wel de geboorte van zijn zesde kind mee, niet diens overlijden en evenmin de tragische dood van zijn twee overgebleven zoons. Elizabeth moet alle rouw en verdriet alleen zien te verwerken. Al is ze sterk, het valt haar zwaar – en altijd wordt ze achtervolgd door de dood van haar dochtertje. Het is zoals de vioolleraar van de muzikaal begaafde Nathaniel haar voorhoudt: ‘troost is iets voor gave mensen die hooguit een deukje hebben opgelopen. U kunt geen troost verdragen, denk ik.’

Bij het verlies van al haar zes kinderen voegt zich de rouw om de dood van James waarvan de ware toedracht door de autoriteiten wordt verhuld om geen afbreuk te doen aan zijn heldendom. In de loop van haar verdere leven krijgt ze stukje bij beetje de ‘ware’ toedracht over zijn dood te horen – een fictieve ontknoping, die het vergeefse wachten op zijn thuiskomst extra schrijnend maakt. Is De thuiskomst een verhaal over verlies en verdriet en pijn om nooit ingeloste verwachtingen, bij alle emoties is het ook een indringend en fraai geschreven portret waarbij Enquist de afstand in tijd moeiteloos weet te overbruggen.