Adriaan van Dis
Familieziek
Ontroerende kopkracht
De Indonesische achtergrond van de familie van Adriaan van Dis speelt al in veel van zijn romans een belangrijke rol, zoals in zijn in vele talen vertaalde roman Indische duinen. Met Familieziek heeft hij een klein meesterwerk geschreven, dat nu al als ‘ klassiek’ in de Nederlandse pers bestempeld is. Zoals de ondertitel al aangeeft, ‘ een roman in taferelen’, bestaat Familieziek uit korte scènes uit het leven van een uit Indië naar Nederland gerepatrieerde familie.
De taferelen worden op humoristische en tegelijk aandoenlijke wijze beschreven door de jongen. Als zoon van de Indische meneer Java, de tweede man van zijn moeder, en als halfbroer van drie zussen die in Indië zijn opgegroeid, valt de jongen er behoorlijk buiten. Hij kijkt met de ogen van een buitenstaander naar die merkwaardige familie, waarvan hij nu eenmaal deel uitmaakt. Een koekoeksjong, dat is hij. De jongen noemt zijn vader meneer Java en zijn drie zusters Zuster 1, Zuster 2 en Zuster 3. Meneer Java is een harde, wat onhandige vader die soms aardig tegen zijn schuwe zoon probeert te doen, maar toch voornamelijk zwijgzaam en nors door het raam staat te turen naar een wereld die er niet meer is.
De jongen, die niet naar school mag maar huisonderwijs van meneer Java krijgt, maakt de hoge verwachtingen van zijn vader niet waar. Toch, ondanks alles, houdt hij van zijn vader, dat blijkt uit al zijn woorden. Hij wil bij de wereld van zijn vader horen, hij wil bij zijn drie zussen horen maar het lukt hem niet. Steeds weer wordt hij uit het nest geduwd. Het is deze spanning tussen liefde en haat, tussen aantrekken en afstoten, die de roman zijn bijzondere kracht geeft. Een kracht, die de jongen zelf definieert als ‘ kopkracht’. “ Wees als riet: buig, ga liggen als het stormt, maak je klein als het moet, maar kom weer overeind”, adviseert meneer Java zijn zoon. De zoon luistert goed: hij komt weer overeind, terwijl zijn vader uiteindelijk in een psychiatrische inrichting belandt.
Familieziek is een ontroerende roman over de wilskracht, de overlevingskracht van een zoon, die geknecht wordt door een vader.