Op vrijdag 13 en zaterdag 14 december 2019 vonden de eenentwintigste Literaire Vertaaldagen plaats, met traditiegetrouw vrijdag een symposium in de Rode Hoed en zaterdag vertaalworkshops in het Montessori Lyceum. Thema van het symposium was ‘Vertalen en muziek’.

Bij het vertalen van Dagboek van een dief, een grotendeels autobiografisch verslag van Jean Genet (1910-1986) over zijn zwervende, stelende en hoererende leven in de jaren dertig in verschillende Europese steden (onder andere Barcelona, Antwerpen en Marseille) waren er een paar dingen die mijn aandacht trokken en die me voor nader onderzoek naar Parijs brachten.

In het voorjaar van 2019 reisden wij, de Friese dichters Elmar Kuiper, Syds Wiersma, Cornelis van der Wal en Geart Tigchelaar, per trein af naar Denemarken voor een tournee door dat land. We hebben er drie keer voorgedragen en samen met Deense collega’s elkaars werk vertaald. Dit alles wordt gebundeld in een tweetalige Fries-Deense bloemlezing die naar verwachting in het voorjaar van 2020 bij uitgeverij Hispel zal verschijnen.

Een van de mooie dingen aan de Buchmesse in Frankfurt is dat het bijna een soort parallel universum is: een keer per jaar, gedurende vier dagen, strijkt de internationale uitgeefwereld neer in een en dezelfde stad. Het begint al op de maandag en dinsdag voordat de beurs begint: taxi’s rijden af en aan bij de grote hotels waar afspraken plaatsvinden en mensen elkaar ontmoeten. De volgende dag loopt iedereen in hetzelfde beursgebouw, en aan het einde van de dag zijn er de recepties, diners en feesten.

De allereerste Koerdische opera ooit gaat vrijdag 25 oktober in première. In Amsterdam. Tosca, de klassieker van Puccini, werd bewerkt tot een hedendaagse Koerdische volksopera. Dichter en vertaler Kawa Nemir (1974), die in 2018 zijn thuisland Turkije ontvluchtte en ruim een jaar in het Amsterdam Vluchtstad-appartement verbleef, vertaalde het libretto. In Nederland, dat hij inmiddels zijn nieuwe thuisland noemt, werkt hij onvermoeibaar voort aan zijn levensmissie: ‘Ik wil de Koerdische taal kracht geven en die kracht laten zien aan de wereld.’

Vorig jaar zomer was alles modernistischer. Ik was twee maanden lang de tijdelijke bewoner van twee hoge witte ruimtes. De eerste witte ruimte bevond zich in een oude gaarkeuken aan het Sint Theresiaplein te Maastricht. In de gaarkeuken waren verschillende appartementen gemaakt, van één daarvan had Madeleine me een sleutel gegeven.

Jamal zei meteen ‘ja’ toen ik hem meevroeg op mijn Frida Vogels-wandeling. Dezelfde avond nog begon hij zich in het gebied te verdiepen. Hij las over eetgewoontes in Umbrië, bezienswaardigheden, bekeek vliegtickets en hotels. Dit ergerde me. Ik wilde net zo onvoorbereid aan deze wandeling beginnen als Frida Vogels dat had gedaan. In haar roman De harde kern schrijft ze over haar alter ego: ‘Ze probeerde paden die niet op de kaart stonden en soms in dicht kreupelhout of tegen een onbeklimbare helling doodliepen, dan probeerde ze het een volgende keer anders, tot de wandeling een succes werd.’ Zo wilde ik ook wandelen: aftastend, onderzoekend.

Het Toronto Comics Arts Festival (TCAF) is in de loop der jaren uitgegroeid tot het grootste evenement voor alternatieve strips (“indie comics”) en graphic novels in Canada. Dit jaar mocht ik op uitnodiging van mijn uitgevers Conundrum Press (CAN), Selfmadehero (UK) en het Nederlands Letterenfonds aanwezig zijn om de Nederlandse strip te vertegenwoordigen, maar ook om mijn nieuwe boeken Blossoms in Autumn en Taxi! te presenteren. Veel auteurs noemden mij en de andere aanwezige Nederlandse stripauteurs al spottend “The Dutch Invasion” of “The Dutch Wave”. Het betekent dat Nederland eindelijk iets te zeggen heeft in de Noord-Amerikaanse stripwereld.

Wat betekent het? Wat bedoelt de schrijver? Iedere lezer, en dus ook iedere vertaler stelt zichzelf deze vragen. Maar waar al lezend de vraag soms onbeantwoord kan blijven, dwingt vertalen tot keuzes, tot onderzoek en tot interpretatie. Een goede vertaler, is die te herkennen aan de hoeveelheid mogelijkheden die hij in zich voelt opkomen bij het lezen van een regel?, zo vroeg Anneke Brassinga laatst bij de presentatie van het Vertaalpleidooi.

Ieder jaar struin ik aan het begin van de zomer over de Marché de la Poésie: vijf dagen poëzie in de open lucht, op het plein voor de Saint-Sulpicekerk. Een mooie gelegenheid om uitgevers en bekenden tegen te komen, dichters te horen, bundels in te kijken, en om simpelweg te zien wat er bestaat. Anders dan in Nederland verschijnt poëzie in Frankrijk veelal bij kleine uitgeverijtjes die in de reguliere boekhandel (lees: de FNAC) slecht vertegenwoordigd zijn.