Een van de mooie dingen aan de Buchmesse in Frankfurt is dat het bijna een soort parallel universum is: een keer per jaar, gedurende vier dagen, strijkt de internationale uitgeefwereld neer in een en dezelfde stad. Het begint al op de maandag en dinsdag voordat de beurs begint: taxi’s rijden af en aan bij de grote hotels waar afspraken plaatsvinden en mensen elkaar ontmoeten. De volgende dag loopt iedereen in hetzelfde beursgebouw, en aan het einde van de dag zijn er de recepties, diners en feesten.

De allereerste Koerdische opera ooit gaat vrijdag 25 oktober in première. In Amsterdam. Tosca, de klassieker van Puccini, werd bewerkt tot een hedendaagse Koerdische volksopera. Dichter en vertaler Kawa Nemir (1974), die in 2018 zijn thuisland Turkije ontvluchtte en ruim een jaar in het Amsterdam Vluchtstad-appartement verbleef, vertaalde het libretto. In Nederland, dat hij inmiddels zijn nieuwe thuisland noemt, werkt hij onvermoeibaar voort aan zijn levensmissie: ‘Ik wil de Koerdische taal kracht geven en die kracht laten zien aan de wereld.’

Vorig jaar zomer was alles modernistischer. Ik was twee maanden lang de tijdelijke bewoner van twee hoge witte ruimtes. De eerste witte ruimte bevond zich in een oude gaarkeuken aan het Sint Theresiaplein te Maastricht. In de gaarkeuken waren verschillende appartementen gemaakt, van één daarvan had Madeleine me een sleutel gegeven.

Jamal zei meteen ‘ja’ toen ik hem meevroeg op mijn Frida Vogels-wandeling. Dezelfde avond nog begon hij zich in het gebied te verdiepen. Hij las over eetgewoontes in Umbrië, bezienswaardigheden, bekeek vliegtickets en hotels. Dit ergerde me. Ik wilde net zo onvoorbereid aan deze wandeling beginnen als Frida Vogels dat had gedaan. In haar roman De harde kern schrijft ze over haar alter ego: ‘Ze probeerde paden die niet op de kaart stonden en soms in dicht kreupelhout of tegen een onbeklimbare helling doodliepen, dan probeerde ze het een volgende keer anders, tot de wandeling een succes werd.’ Zo wilde ik ook wandelen: aftastend, onderzoekend.

Het Toronto Comics Arts Festival (TCAF) is in de loop der jaren uitgegroeid tot het grootste evenement voor alternatieve strips (“indie comics”) en graphic novels in Canada. Dit jaar mocht ik op uitnodiging van mijn uitgevers Conundrum Press (CAN), Selfmadehero (UK) en het Nederlands Letterenfonds aanwezig zijn om de Nederlandse strip te vertegenwoordigen, maar ook om mijn nieuwe boeken Blossoms in Autumn en Taxi! te presenteren. Veel auteurs noemden mij en de andere aanwezige Nederlandse stripauteurs al spottend “The Dutch Invasion” of “The Dutch Wave”. Het betekent dat Nederland eindelijk iets te zeggen heeft in de Noord-Amerikaanse stripwereld.

Wat betekent het? Wat bedoelt de schrijver? Iedere lezer, en dus ook iedere vertaler stelt zichzelf deze vragen. Maar waar al lezend de vraag soms onbeantwoord kan blijven, dwingt vertalen tot keuzes, tot onderzoek en tot interpretatie. Een goede vertaler, is die te herkennen aan de hoeveelheid mogelijkheden die hij in zich voelt opkomen bij het lezen van een regel?, zo vroeg Anneke Brassinga laatst bij de presentatie van het Vertaalpleidooi.

Ieder jaar struin ik aan het begin van de zomer over de Marché de la Poésie: vijf dagen poëzie in de open lucht, op het plein voor de Saint-Sulpicekerk. Een mooie gelegenheid om uitgevers en bekenden tegen te komen, dichters te horen, bundels in te kijken, en om simpelweg te zien wat er bestaat. Anders dan in Nederland verschijnt poëzie in Frankrijk veelal bij kleine uitgeverijtjes die in de reguliere boekhandel (lees: de FNAC) slecht vertegenwoordigd zijn.

De Book Expo America, of de ‘BEA’, zoals deze beurs ook wel wordt genoemd, is een vakbeurs maar vooral gericht op pers, boekhandels en bibliotheken. Sinds twee jaar is er een internationaal rechtencentrum bijgekomen. Vorig jaar was het debuut van deze New York Rights Fair, en een succes was het niet: omdat het rechtencentrum op grote afstand van de beurs lag moest er eindeloos door het drukke verkeer in Manhattan heen en weer worden gependeld. Bovendien kwamen er wel allerlei uitgevers en redacteuren naar de stand maar bleken hun Amerikaanse collega’s daar onvoldoende van op de hoogte te zijn gebracht door de beurs. Dit jaar zou alles anders worden.

Het is maandag 4 maart. De eerste Bergense boekhandel waar ik de sleutel mag halen, gaat om 13.00 uur open. Tot die tijd dwaal ik door het dorp en kijk met de ogen van een buitenstaander. Wanneer de boekhandel open is, meld ik mij. Met de sleutel rijd ik naar het huis. Een cottage uit de vorige eeuw met een kleine tuin eromheen, het huis ligt aan een dijk. Wanneer ik door de deur naar binnen ga, denk ik aan Alice en aan de kledingkast in De kronieken van Narnia. Ik beland in een andere wereld.

Dit was (ongeveer) het begin van het plan waarmee ik eind 2017 reageerde op een oproep van het Letterenfonds en het Mondriaan Fonds voor een verblijf in het Van Doesburghuis in Meudon, Parijs – maar anderhalf jaar later blijft vooral deze zin me bij: “Mijn thema is diversiteit in al zijn/haar kleuren en lagen, maar mijn voornaamste doel is de zwarte lijnen van De Stijl centraal te stellen.”
Little did I know, hoe spot on die zin was…