Maandag

Laat ik eerlijk zijn: mijn roman De wafelfabriek belandde per toeval op het bureau van mijn Tsjechische redactrice, die óók Fins vertaalster is. ‘Hier’, zei de uitgever van Albatros Media Plus. ‘Een boek over Helsinki. Misschien kunnen we er wat mee.’ Het is niet de eerste keer dat mijn achternaam voor de hoofdstad van Finland wordt aangezien, maar wel de meest fortuinlijke. Want hier zit ik: met een espresso voor mijn neus op een pleintje in Praag, aan het begin van een week vol lezingen.

Het zijn berichten die de Duitse krantenlezer niet ontgaan: de ontlezing grijpt om zich heen. Volgens recent onderzoek van de Börsenverein des Deutschen Buchhandels zijn er sinds 2012 meer dan zes miljoen mensen die het boek hebben ingeruild voor Netflix en de smartphone. Nog een getal: vorig jaar zat de gemiddelde Duitser 47 minuten per dag op zijn telefoon, nu zijn het er 196. Een dramatische daling dus in het lezerspubliek, die effecten heeft op de productie van nieuwe boeken. Dat zou je tenminste denken.

‘Er is ook een piano (merk Sellier) aanwezig.’ De tijd dat ik met regelmaat pianospeelde ligt al meer dan tien jaar achter me. Soms mis ik het, de samenkomst van lichaam en geest waar het om vraagt en de vergetelheid die die samenkomst je even kan geven. Ik besloot wat van mijn oude bladmuziek mee te nemen naar het Van Doesburghuis, waar ik twee maanden zou verblijven. Dat moest genoeg tijd zijn om weer wat oefening te krijgen en het zou een goede manier zijn om de gedachten te verzetten tussen het schrijven door. Een van de laatste stukken die ik had gespeeld was ‘Clair de lune’ van Débussy. Romantisch en ook supermodern – passend, daarom, bij een residentie in de atelierwoning.

Het plan voor een nieuwe roman had ik allang in mijn hoofd, maar ik kon op mijn manier maar niet de tijd vinden om eraan te beginnen. Om die en andere redenen ben ik vorig jaar in oktober op de fiets gestapt en richting Denemarken afgereisd, in de hoop niet alleen op de fiets, maar ook op papier heel wat kilometers af te leggen.

Toen ik vorige week aankwam herkende ik het vrolijke gebouw meteen. Antenna, de organisatie die ik hier in New Orleans bezoek startte vorig jaar november de Paper Machine, een printcentrum aan de rand van de stad. Ze kregen een beurs om de boel op te knappen, printers aan te schaffen, een residentie in te richten en een grote muurschildering te laten maken.

Voor de Colombiaanse uitgave van Binnenskamers, Puertas Adentro (uitgeverij Cain Press, 2018) reisde beeldend kunstenaar Tim Enthoven op uitnodiging van de Nederlandse Ambassade in Colombia en het Nederlands Letterenfonds eerder dit jaar naar Bogotá om de boekenbeurs Feria Internacional del Libro de Bogotá (FILBO) te bezoeken. Een verslag.

Soms word je in buitenlanden plots geconfronteerd met aspecten van je Nederlanderschap die je niet eerder waren opgevallen. In Canada kwam ik erachter dat ik kennelijk nogal gehecht ben aan het vlakke landschap in ons kikkerlandje. Op uitnodiging van het Nederlands Letterenfonds en het Banff Centre verbleef ik drie weken in de Rocky Mountains, in het kader van het Banff International Literary Translation Centre.

Mijn vader, 90, leest al een leven lang. Hij las als jongen in een hoekje van de benauwde woonkamer in Den Helder, in de Ambonstraat. Toen ik hem laatst opzocht, in het nieuwe ‘echtparenappartement’ in Hilversum waar mijn ouders sinds kort wonen, zat hij aan zijn bureau en bestudeerde een boek met middeleeuwse miniaturen. In het huis aan de Pluimessenlaan in Amstelveen, waar ik ben geboren en opgegroeid, had hij een eigen kamer, een studeerkamer, waarvan datzelfde bureau het centrum was. Het was aan drie kanten omgeven door wanden met boeken, gesorteerd per categorie. Samen vormden ze de neerslag van zijn intellectuele leven: theologie, natuurwetenschap, Israël, kunstgeschiedenis. De literatuur stond beneden in de woonkamer, een wand vol, grotendeels Nederlands.

Hoe arriveerde mijn vader tweeënzeventig jaar geleden in het plaatsje dat we straks binnenrijden? Per boot, per smal spoor? Het eerste lijkt waarschijnlijker. Want Nyrob, de nederzetting waar in 1601 Michail Romanov – een oom van de eerste Russische tsaar van het huis Romanov én een concurrent van diens opvolger Boris Goedoenov – in een kuil van honger en ontberingen de martelaarsdood is gestorven, ligt aan de rivier Kolva die weer met talloze andere riviertjes is verweven in deze barre streek driehonderd kilometer onder de poolcirkel. Maar zeker weten doe ik het niet. Dat heeft mijn vader me nooit verteld.

Op dag twaalf vertelt Justin me over ‘the residency guy’. Zijn naam is Justin kwijt, maar residency guy is een Amerikaanse schrijver die het hele jaar door in residenties verblijft.