De twintigste editie van de Literaire Vertaaldagen staat in het teken van ‘oud’ en ‘nieuw’. Wat kunnen beginnende vertalers leren van hun ervaren collega’s – en andersom? Een mooie aanleiding om nader kennis te maken met Marije de Bie – een bekende in het boekenvak maar een nieuw gezicht in het Vertalershuis Amsterdam, waar ze sinds september als coördinator de scepter zwaait. In die hoedanigheid presenteert ze aanstaande vrijdag ook voor het eerst het Vertaaldagen-symposium. Wie waren haar leermeesters? En hoe waren haar eerste honderd dagen in het Vertalershuis?

Het is geen ramp om gestrekt te gaan over het uitgestoken been van een kind, als dat kind met z’n rug tegen een muur en z’n hoofd in een andere wereld een boek zit te lezen. Dus beweeg je je met vallen en opstaan door de ‘Salon du Livre et de la Presse Jeunesse à Montreuil’, een gigantische markthal in een oostelijke buitenwijk van Parijs waar Franse kinderboekenuitgevers hun boeken tonen en verkopen aan schoolkinderen met hun juffen en meesters en losse kinderen met hun ouders of grootouders.

Maandag

Laat ik eerlijk zijn: mijn roman De wafelfabriek belandde per toeval op het bureau van mijn Tsjechische redactrice, die óók Fins vertaalster is. ‘Hier’, zei de uitgever van Albatros Media Plus. ‘Een boek over Helsinki. Misschien kunnen we er wat mee.’ Het is niet de eerste keer dat mijn achternaam voor de hoofdstad van Finland wordt aangezien, maar wel de meest fortuinlijke. Want hier zit ik: met een espresso voor mijn neus op een pleintje in Praag, aan het begin van een week vol lezingen.

Het zijn berichten die de Duitse krantenlezer niet ontgaan: de ontlezing grijpt om zich heen. Volgens recent onderzoek van de Börsenverein des Deutschen Buchhandels zijn er sinds 2012 meer dan zes miljoen mensen die het boek hebben ingeruild voor Netflix en de smartphone. Nog een getal: vorig jaar zat de gemiddelde Duitser 47 minuten per dag op zijn telefoon, nu zijn het er 196. Een dramatische daling dus in het lezerspubliek, die effecten heeft op de productie van nieuwe boeken. Dat zou je tenminste denken.

‘Er is ook een piano (merk Sellier) aanwezig.’ De tijd dat ik met regelmaat pianospeelde ligt al meer dan tien jaar achter me. Soms mis ik het, de samenkomst van lichaam en geest waar het om vraagt en de vergetelheid die die samenkomst je even kan geven. Ik besloot wat van mijn oude bladmuziek mee te nemen naar het Van Doesburghuis, waar ik twee maanden zou verblijven. Dat moest genoeg tijd zijn om weer wat oefening te krijgen en het zou een goede manier zijn om de gedachten te verzetten tussen het schrijven door. Een van de laatste stukken die ik had gespeeld was ‘Clair de lune’ van Débussy. Romantisch en ook supermodern – passend, daarom, bij een residentie in de atelierwoning.

Het plan voor een nieuwe roman had ik allang in mijn hoofd, maar ik kon op mijn manier maar niet de tijd vinden om eraan te beginnen. Om die en andere redenen ben ik vorig jaar in oktober op de fiets gestapt en richting Denemarken afgereisd, in de hoop niet alleen op de fiets, maar ook op papier heel wat kilometers af te leggen.

Toen ik vorige week aankwam herkende ik het vrolijke gebouw meteen. Antenna, de organisatie die ik hier in New Orleans bezoek startte vorig jaar november de Paper Machine, een printcentrum aan de rand van de stad. Ze kregen een beurs om de boel op te knappen, printers aan te schaffen, een residentie in te richten en een grote muurschildering te laten maken.

Onbekend maakt onbemind, vanuit die grondgedachte ontstond zo’n jaar of negen geleden het idee om – in samenhang met de Europese Literatuurprijs – literair vertalers in contact te brengen met hun lezers. Dat werd de Vertalersgeluktournee. In boekhandels verspreid over Nederland vertelden de vertalers over hun ambacht en hun kunst – ‘de taal is weliswaar van allemaal’, zoals Anneke Brassinga al schreef, maar een roman in een andere taal tot leven brengen vereist een hele stoet specialistische vaardigheden.

Voor de Colombiaanse uitgave van Binnenskamers, Puertas Adentro (uitgeverij Cain Press, 2018) reisde beeldend kunstenaar Tim Enthoven op uitnodiging van de Nederlandse Ambassade in Colombia en het Nederlands Letterenfonds eerder dit jaar naar Bogotá om de boekenbeurs Feria Internacional del Libro de Bogotá (FILBO) te bezoeken. Een verslag.

Soms word je in buitenlanden plots geconfronteerd met aspecten van je Nederlanderschap die je niet eerder waren opgevallen. In Canada kwam ik erachter dat ik kennelijk nogal gehecht ben aan het vlakke landschap in ons kikkerlandje. Op uitnodiging van het Nederlands Letterenfonds en het Banff Centre verbleef ik drie weken in de Rocky Mountains, in het kader van het Banff International Literary Translation Centre.