Twintig titels vertaald uit elf talen en afkomstig uit dertien landen maken kans op de Europese Literatuurprijs 2022. De prijs bekroont zowel de vertaler als de schrijver van het beste hedendaagse Europese literaire fictiewerk dat in het afgelopen jaar in Nederlandse vertaling is verschenen. Van 23 maart tot aan de bekendmaking van de shortlist, live op woensdagavond 22 juni, krijgen de romans hier een extra laag: iedere woensdag publiceren we een verhaal van een van de longlist-vertalers over haar of zijn genomineerde vertaling.

Twintig romans vertaald uit negen talen maken kans op de Europese Literatuurprijs 2021. De prijs bekroont zowel auteur als vertaler(s) van de beste hedendaagse Europese roman die in het afgelopen jaar in Nederlandse vertaling is verschenen. De longlist is samengesteld door zeventien boekhandels. Op europeseliteratuurprijs.nl vindt u leesfragmenten uit alle genomineerde romans. Vanaf woensdag 7 april tot aan de bekendmaking van de shortlist, eind juni, krijgen de romans hier een extra laag: iedere woensdag, klokslag 12.00 publiceren we een verhaal van een van de vertalers op de longlist over haar of zijn genomineerde vertaling.

Twintig hedendaagse Europese romans in Nederlandse vertaling zijn genomineerd voor de Europese Literatuurprijs 2020. Volg hier, in de online editie van de Vertalersgeluktournee de weg van deze boeken van hun oorspronkelijke taal naar het Nederlands.

Wat betekent het? Wat bedoelt de schrijver? Iedere lezer, en dus ook iedere vertaler stelt zichzelf deze vragen. Maar waar al lezend de vraag soms onbeantwoord kan blijven, dwingt vertalen tot keuzes, tot onderzoek en tot interpretatie. Een goede vertaler, is die te herkennen aan de hoeveelheid mogelijkheden die hij in zich voelt opkomen bij het lezen van een regel?, zo vroeg Anneke Brassinga laatst bij de presentatie van het Vertaalpleidooi.

De twintigste editie van de Literaire Vertaaldagen staat in het teken van ‘oud’ en ‘nieuw’. Wat kunnen beginnende vertalers leren van hun ervaren collega’s – en andersom? Een mooie aanleiding om nader kennis te maken met Marije de Bie – een bekende in het boekenvak maar een nieuw gezicht in het Vertalershuis Amsterdam, waar ze sinds september als coördinator de scepter zwaait. In die hoedanigheid presenteert ze aanstaande vrijdag ook voor het eerst het Vertaaldagen-symposium. Wie waren haar leermeesters? En hoe waren haar eerste honderd dagen in het Vertalershuis?

Onbekend maakt onbemind, vanuit die grondgedachte ontstond zo’n jaar of negen geleden het idee om – in samenhang met de Europese Literatuurprijs – literair vertalers in contact te brengen met hun lezers. Dat werd de Vertalersgeluktournee. In boekhandels verspreid over Nederland vertelden de vertalers over hun ambacht en hun kunst – ‘de taal is weliswaar van allemaal’, zoals Anneke Brassinga al schreef, maar een roman in een andere taal tot leven brengen vereist een hele stoet specialistische vaardigheden.

Ongelukkige vertalers lijken allemaal op elkaar, maar een gelukkige vertaler is altijd gelukkig op zijn eigen manier. Karol Lesman, recent gelauwerd met de Martinus Nijhoffprijs, vatte het vertalersóngeluk kernachtig samen: ongelukkig ben ik als ik niet kan vertalen wat er staat op de manier hoe het er staat.

Wat viel op tijdens de Vertalersgeluktournee dit jaar? Wat was anders? Bij de rondetafelgesprekken bleken verrassend veel boekhandelaren (waaronder Gina van den Berg en Wieke Rommers) ook zelf ervaring en affiniteit met vertalen te hebben. Het leverde geanimeerde discussies op, en we leerden er ook nog van: zo blijkt Estland een even eenvoudig als jaloersmakende cultuurpolitiek te voeren, alle accijns op drank en tabak gaat rechtstreeks naar cultuur. Ook het grote belang van opleidingen in de kleine talen, en van bevlogen docenten en mentoren klonk door.

Een schrijver die zijn vrouwelijke hoofdpersonage zo overtuigend stem geeft dat zelfs zijn vertaalster over de schrijver gaat praten en denken als een vrouw. Een liefdesrelatie die ambigue blijft omdat het Fins geen mannelijke of vrouwelijke verwijswoorden kent, maar alleen het sekseneutrale hän. Een roman als een langgerekt en diepgravend experiment in zelf-kennis, waarin beschrijvingen van het zelf van het ik en de ander centraal staan – maar hoe vertaal je die reflexieve bewegingen in het Nederlands dat geen verschil maakt tussen ‘me’ en ‘zelf’? Drie vormen van verwarring waarin de vertaler tussen twee talen kan geraken.

Empathie. Method acting. Je inleven in de inhoud en je als een acteur identificeren met het personage. Tijdens de Vertalersgeluktournee 2014 kwam opvallend vaak de noodzaak van inlevingsvermogen ter sprake, zeker bij de uitdaging vertalenderwijs de juiste stem en de juiste toon te treffen. Of dat nu ging om het staccato van Hitler in Daar is hij weer of de illusieloze taal van Jacob Bronsky, een jood die de oorlog heeft overleefd in Fuck America; of dat het ging om de mozaïekstijl van Sjiskin, het precieze oog voor intermenselijke relaties van Giordano of de spaarzaam geschreven vignetten waarin Arno Camenisch een microkosmos van stugge boeren oproept.