Het Nederlands Letterenfonds zet zich in voor de Nederlandse en Friese literatuur in binnen- en buitenland. Een belangrijk hulpmiddel bij het laatste vormen de zogeheten buitenlandbrochures. Wat staat daar in, en hoe wordt dat geselecteerd? Een (nadere) kennismaking in tien vragen.
1. 10 Books from Holland, zo heten jullie buitenlandbrochures toch?
Nou, zo heet een van de series die we maken. 10 Books from Holland gaat alleen over fictie, maar we maken ook jaarlijks Engelstalige brochures over non-fictie (Quality Non-Fiction from Holland) en over kinderboeken (Children’s Books from Holland). Daarnaast brengen we van tijd tot tijd speciale brochures uit, vorig jaar bijvoorbeeld over stripmakers (10 Graphic Novelists from Holland), poëzie (11 Poets from Holland) en literatuur uit Friesland (10 Books from Friesland). En afhankelijk van de buitenlandse manifestaties en boekenbeurzen die het Letterenfonds bezoekt, publiceren we onder de titel Panorama Holland ook tweetalige brochures voor groeiende markten, zoals China, Brazilië en de Arabische wereld.
2. Is dat niet wat veel papierwerk voor in the digital age?
We maken onze brochures voor de buitenlandse uitgevers, die ze natuurlijk ook digitaal krijgen opgestuurd; bovendien staan al onze publicaties op onze website, waar ze gemakkelijk zijn te downloaden. Maar de ervaring leert dat digitale post slecht wordt gelezen en dat uitgevers nog steeds hoge prijs stellen op een handzaam boekje – overzichtelijker en beter te bewaren dan een digitaal bestand of losse A4’tjes. De look and feel van een goed vormgegeven kleurenfolder is een onovertroffen aandachtstrekker.
3. En 10 Books from Holland is jullie paradepaardje?
We hebben al onze kinderen even lief, maar 10 Books is zowel ons oudste promotiemiddel als het enige dat twee keer per jaar verschijnt: voorafgaand aan de London Book Fair en de Frankfurter Buchmesse, de twee voornaamste boekenbeurzen. Materiaal uit 10 Books wordt bovendien deels hergebruikt in onze Panorama Holland-brochures, waarin ook titels uit de kinderboeken en non-fictiefolders staan.
4. Wat staat erin? Informatie over tien fictieboeken waarschijnlijk?
10 Books biedt een keuze uit de Nederlandse literaire productie van het afgelopen half jaar; soms negen titels, soms elf, maar in principe zeven romans of verhalenbundels, één literaire thriller, één graphic novel en één oude klassieker. De spoeling is dun dus, want ieder half jaar verschijnen er tientallen titels die voor opname in aanmerking komen. Iedere titel krijgt één bladzijde waarop niet alleen de inhoud wordt samengevat, maar ook de schrijver wordt voorgesteld en de selling points van het boek op een rijtje worden gezet.
5. Alleen maar enthousiaste aanbevelingen?
Natuurlijk; je dacht toch niet dat we onze buitenlandpromotors naar de beurs stuurden met boeken waar niemand iets in ziet? Maar bedenk wel dat het Letterenfonds onafhankelijk is en niet de oren laat hangen naar de Nederlandse uitgevers. Wij proberen buitenlandse uitgevers te interesseren voor de Nederlandse literatuur, en bieden hun steun bij publicatie: maximaal 70 procent van de vertaalkosten bij recente literatuur en 100 procent bij klassieken (lees: boeken die de auteur zelf niet meer promotioneel kan ondersteunen). Maar hoeveel informatie en ondersteuning we ook bieden, uiteindelijk is het de buitenlandse uitgever die besluit of hij kansen ziet voor een boek of auteur op ‘zijn’ markt, en dus of hij de rechten op een titel aankoopt.
6. Is dat niet een heel bescheiden keuze, zo’n vijftien romans per jaar?
Misschien, maar we praten op beurzen niet alleen over de titels uit 10 Books; bij ontvankelijke uitgevers prijzen we ook oudere boeken aan of boeken waarvoor (net) geen plaats was. De literaire oogst van een half jaar varieert en dat kan betekenen dat sommige goed bevonden en redelijk besproken boeken buiten de boot vallen.
Boeken die in 10 Books staan worden geregeld vertaald, maar ook boeken die er niet in staan worden in het buitenland aangekocht en daar is in de meeste gevallen steun van het Letterenfonds voor. Jaarlijks worden meer dan 200 translation grants verstrekt aan buitenlandse uitgevers; daarvan gaan er ruim 60 naar de vertaling van Nederlandse romans. En er zijn helaas ook romans en verhalen die in 10 Books staan maar uiteindelijk niet worden vertaald.
7. Over ‘goed bevonden’ gesproken, hoe komt de selectie tot stand?
Op een voor de hand liggende manier: we kijken naar recensies, literaire prijzen en nominaties, en ook naar verkoopcijfers (die bij veel buitenlandse uitgevers nogal wat gewicht in de schaal leggen). Voor het maken van onze keuze overleggen we vooraf met partners uit het veld: we spreken met de Nederlandse uitgevers, met vertalers, critici en boekhandelaren, alles om tot een afgewogen keuze te komen. De vraag Does it travel? is essentieel: is het een boek dat internationale potentie heeft, een aanvulling op de verschillende buitenlandse markten?
Literaire kwaliteit staat voorop, maar die is natuurlijk moeilijk objectief te bepalen. Net als bij de toekenning van projectwerkbeurzen werken we bij de 10 Books met intersubjectiviteit: het gewogen oordeel van verschillende lezers. Het gaat om een waardeoordeel, niet om een smaakoordeel; de persoonlijke smaak van één fondsmedewerker is nooit een reden voor selectie.
8. De keuze wordt dus gemaakt door het Fonds. Maar door wie precies?
De 10 Books-redactie bestaat uit de drie buitenlandse fictiespecialisten van het Fonds (van wie de directeur er een is) en de medewerker publicaties. Zij weten als geen ander voor welke boeken in het buitenland interesse is, en zíj zijn de mensen die uiteindelijk met de 10 Books-brochure moeten werken. De leden worden in de praktijk om de paar jaar vervangen; bovendien heeft de directeur, eindverantwoordelijk voor de selectie, een tijdelijke aanstelling (van 5 jaar). Op dit moment is er maar één lid dat vijf jaar geleden ook al in de redactie zat.
9. Krijgen alle soorten schrijvers wel een kans om in 10 Books te worden opgenomen?
Het eenvoudige antwoord is: ja. Wisselingen in de samenstelling van de redactie en de wijze van selectie maken dat er van een smaakmonopolie geen sprake kan zijn. Sinds 2000 hebben we 228 verschillende fictieauteurs in de 10 Books opgenomen.
10. En zo gaan jullie bij alle brochures te werk?
Nee, het ligt bij elk genre anders. We hebben maar een zeer beperkt aantal non-fictiespecialisten, kinderboekenmedewerkers, graphics-novelsspecialisten en poëziemedewerkers, dus die gaan voor hun brochures te rade bij een gezelschap van recensenten en andere specialisten. Voor 10 Books from Friesland hebben we vorig jaar een intendant in de arm genomen die haar keuze op basis van gesprekken in het veld heeft gemaakt. De Panorama Holland-brochures, ten slotte, zijn een soort greatest hits van de 10 Books, de QNF, de Children’s Books en onze Dutch Classics-brochure. Want dat zou je bijna vergeten – die laatste maken we ook nog iedere vier, vijf jaar.
10 Books is zowel ons oudste promotiemiddel als het enige dat twee keer per jaar verschijnt
