Zaterdag 22 februari jl. is dichter, schrijver en bioloog Leo Vroman in zijn woonplaats Fort Worth, Texas overleden. Hij werd 98 jaar.
Leo Vroman studeerde biologie in Utrecht en vluchtte in 1940 naar Nederlands-Indië. Nadat hij uit Japanse gevangenschap was bevrijd, verhuisde hij in 1947 naar de Verenigde Staten, alwaar zijn vrouw Tineke Sanders zich bij hem voegde. Hij ging er als hematoloog aan het werk. In die functie maakt hij naam met het naar hem genoemde Vroman-effect, een verschijnsel bij de adsorptie van eiwitten dat ontstaat bij bloedstolling.
In Nederland is Vroman met name bekend als dichter. Hij debuteerde in 1946 met de bundel Gedichten, waarna er nog een vijftigtal bundels volgden. Hij schreef niet alleen een groot en bijzonder mooi en consistent oeuvre, hij dichtte ook tot het einde. November 2013 verscheen bij uitgeverij Querido Die vleugels, en een nieuwe bundel staat nog op stapel.
Vromans gedichten worden geroemd om de humor en herkenbaarheid. Kees Fens noemde hem ooit de “vlakbijste” dichter van Nederland. Arjen Fortuin schrijft in NRC: “Leo Vroman leek te dichten om de wereld naar zich toe te halen, om de dingen aan te kunnen raken, ze te proeven. Dichtend tot de laatste dag van zijn leven ging het hem erom de taal tot leven te wekken, de taal bij het leven te betrekken.”
Een van zijn bekendste gedichten is ‘Vrede’, met de vaak geciteerde slotregels:
kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.
In 1964 kreeg hij, als jongste dichter ooit, de P.C. Hooftprijs voor zijn gehele oeuvre, en in 1996 werd hem de VSB Poëzieprijs toegekend voor de bundel Psalmen en andere gedichten. Gedichten van zijn hand werden in het Duits, Frans, Engels, Indonesisch, Spaans en Grieks vertaald. Vroman verzorgde zelf de Engelse vertalingen in de bundel Love, greatly enlarged en Mrs. Kennedy, een bloemlezing uit zijn poëzie.
In 1997 werd hem een eregeld van het toenmalige Fonds voor de Letteren toegekend. In de toekenningsbrief schreven wij hem:
“Waar uw wetenschappelijk werk voornamelijk in de Engelse taal verschijnt en uw beeldende kunst tekenen aan de wand zijn, heeft u voor literaire ‘communicatie’ toch voornamelijk gebruik gemaakt van het Nederlands. Uw verbondenheid met de Nederlandse literatuur manifesteert zich in brieven, proza en vooral poëzie. Uw poëzie mag dan verspreid verschijnen in letterkundige bladen, recent onder meer in Tirade en De Gids, gelukkig worden de losse gedichten tot een bijna organisch geheel door de systematische bundeling, zodat, mocht men al een gedicht gemist hebben, men er alsnog op die wijze kennis van kan nemen. Met uw tientallen poëziebundels levert u al vanaf 1946 een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse literatuur die bijzonder gewaardeerd wordt. Het bestuur ziet dan ook met belangstelling uit naar uw nieuwste bundel De roomborst van Klaas Vaak en uiteraard hoopt het bestuur dat het eregeld u stimuleert verder te werken aan een al zo indrukwekkend literair oeuvre.”
In een interview, in de serie De Tien Geboden, met Arjan Visser in Trouw zei Vroman:
“Alles is één groot mysterie; we weten niet wat leven is, maar we weten ook niet hoe het is om dood te gaan. Ik ben er eerlijk gezegd wel een beetje nieuwsgierig naar. Al kan ik dat natuurlijk makkelijk zeggen. Ik laat al die boeken achter; ik kan mij altijd nog verbeelden dat ik niet echt weg ben.”
Wij zijn Leo Vroman zeer dankbaar voor wat hij ons heeft nagelaten. Hij zal nooit weg zijn.
Op vrijdag 28 februari vindt om 17.00 een herdenkingsbijeenkomst plaats in De Nieuwe Liefde in Amsterdam.
Enkele links:
- Vroman Foundation
- Uitgeverij Querido
- NRC: Teruglezen: het laatste gedicht van Leo Vroman
- Twee documentaires met en over Vroman bij Cultura24: Op ‘t nachtkastje en Profiel: Leo en Tineke Vroman
- KB dossier: Leo Vroman
- Eregelden
- Buitenlandse vertalingen van het werk van Leo Vroman
