De Chinese uitgave van Tonio was de grote Nederlandse verrassing op de twintigste Boekenbeurs van Beijing. Maar zowel het Nederlands Letterenfonds als het Vlaams Fonds voor de Letteren merkte dit jaar dat de meeste aandacht van Chinese uitgevers uitgaat naar literaire non-fictie en kinder(prenten)boeken. Waarbij het zaak is om Kruistocht in spijkerbroek aan te prijzen als passend bij ‘het razend populaire genre van tijdreizen naar de Tang-dynastie.’
Voor de negende keer alweer waren vertaler Mark Leenhouts en ik voor het Letterenfonds in China, wat echter niet automatisch betekent dat alles in het land nu wel vertrouwd en begrijpelijk is. Zo blijft het bijzonder om op een doordeweekse ochtend een park vol te zien stromen met dansende, zingende en gymnastiekende Chinezen. En om in Shanghai, de elegantste en meest westerse stad in China, bejaarde echtparen in pyjama op straat te zien wandelen (Mark legde uit dat dit een traditionele gewoonte is in Shanghai).
Ook in de contacten met Chinese uitgevers blijven cultuurverschillen nog regelmatig opspelen en blijken uitgevers niet altijd duidelijk te kunnen zeggen of ze wel of niet kinderboeken willen aankopen of toe te willen geven dat ze de afgelopen jaren eigenlijk geen Nederlandse titels hebben uitgegeven. Emails, brieven of boeken raken vaak kwijt. Redenen genoeg dus om onze jaarlijkse bezoeken voort te zetten, ook al om zo de veranderingen in China op de voet te kunnen volgen. Behalve de zich in onverminderd tempo verder uitbreidende hoogbouw, de dit jaar flink gestegen prijzen (met veel gemopper van taxichauffeurs tot gevolg), verandert ook de boekenwereld, alleen niet zo snel als sommige Chinese uitgevers zouden willen.
Hoewel de grote staatsuitgeverijen sinds enkele jaren op eigen benen moeten staan, en er ook plaats is gekomen voor kleinere onafhankelijke uitgevers, gaan de veranderingen met horten en stoten. Bij de grotere uitgeverijen willen de werknemers vooral opklimmen binnen de interne hiërarchie, en de onafhankelijke uitgevers zijn nog steeds afhankelijk van de grotere voor de ISB-nummers, waardoor ze regelmatig in conflict komen met hun partners. Het recent opgerichte Shengya van Songyu Lin wil proberen de uitgeefcultuur werkelijk te veranderen, in samenwerking met Engelse uitgevers en ook het Letterenfonds, onder meer door fellowships voor Chinese redacteuren en rechtenmanagers bij westerse uitgevers te organiseren en internationale conferenties.
Voorafgaand aan de Boekenbeurs van Beijing waren Mark en ik naar Shanghai gereisd om te overleggen met de uitgever van Vincent van Gogh’s brieven. China is voorlopig het enige land dat na de prachtige Nederlandse, Engelse en Franse editie van een paar jaar geleden, alle zes delen op de markt zal brengen inclusief de afbeeldingen van alle schilderijen die Van Gogh bespreekt. De volledige Chinese editie verschijnt volgend jaar bij Shanghai Fine Arts Publisher. Hopelijk brengt het Van Gogh Museum dan een tentoonstelling van schilderijen van Van Gogh naar China, zodat de uitgever er een conferentie met Nederlandse en Chinese specialisten aan kan koppelen.
Vlak voor ons bezoek was overigens nog een interessant initiatief in de metro van Shanghai gestart: passagiers kunnen een boek lenen in een metrostation en het in een ander station terugbrengen. Het lenen is gratis, alleen worden donaties aangemoedigd. Het initiatief bleek volgens China Daily al na een week een groot succes: tijdens de spits stonden ook voor de uitleenboeken rijen wachtenden.
De Boekenbeurs van Beijing was dit jaar een stuk drukker dan vorig jaar. Duitse en Engelse uitgevers, beide met grote gezamenlijke stands aanwezig, roemden de levendige rechtenhandel. China is inmiddels voor de Duitse rechtenverkoop de belangrijkste markt. Ook de voorschotten, die in China eerder zelden boven de 1.000 dollar uitkwamen, liepen nu soms op naar de 3.000 dollar. Het Letterenfonds deelde net als vorig jaar een stand met Nederlandse en Vlaamse uitgevers en het Vlaams Fonds voor de Letteren. Een grote verrassing was al op de eerste dag de Chinese uitgave van Tonio van A.F.Th. van der Heijden, net op tijd klaar voor de beurs. Maar in de komende maanden zullen ook van de non-fictie auteurs Maarten Prak, Fik Meijer, Piet Vroon en Govert Schilling vertalingen verschijnen. Zhongxi Book Company publiceert het volledige wetenschappelijke werk van diplomaat en China-kenner Robert van Gulik, te beginnen in oktober met zijn studie over de Chinese luit. Goed nieuws kwam er van Shanghai Literature and Art Publishing House: De menselijke maat van Salomon Kroonenberg heeft een prijs van het invloedrijke literaire blad China Reading Weekly in de wacht gesleept en wordt door de Nationale Bibliotheek aanbevolen als het beste populair-wetenschappelijke boek van 2012. Een herdruk is net verschenen, en ook van De encyclopedie van de domheid van Matthijs van Boxsel, die vorig jaar op uitnodiging van het Letterenfonds meereisde naar China, zijn in een jaar tijd al 10.000 exemplaren verkocht.
Van de titels in onze Panorama Holland-brochure was er opnieuw veel belangstelling voor de kinderboeken en non-fictie, fictie verkoopt in China nog steeds moeilijk. Mark wist De kinderkruistocht van Thea Beckman succesvol aan te prijzen door het te vergelijken met een op dit moment zeer populair genre in China: tijdreizen terug naar de Tang-dynastie. Maar de meeste belangstelling was er voor Leugenaars en vervalsers van Roelf Bolt, een kleine encyclopedie van misleiding die binnenkort ook in Engelse vertaling beschikbaar zal zijn. Ook De zaak 40/61 van Harry Mulisch trok de aandacht, een onderwerp dat volgens Chinese uitgevers belangrijk is voor China (vorig jaar verscheen al Sem Dresdens Vervolging, vernietiging, literatuur). Ten slotte kwamen de cultuurverschillen weer om de hoek kijken bij Mannen en moeders van psychoanalytica Iki Freud. Peking University Press had veel belangstelling voor deze studie naar de worsteling van zonen met hun moeders, juist omdat de invalshoek zo anders was dan de Chinese werkelijkheid, waar de ouder-kind relatie nog steeds uitgaat van respect. Het gevolg is wel dat in China ouders hun kinderen vaak niet begrijpen omdat de relatie te weinig wordt uitgediept. Peking UP, dat vorig jaar al Het puberende brein van Eveline Crone kocht, hoopt nu ook met Iki Freuds boek daarin verandering te bewerkstelligen. Wat kan je als Nederlands Letterenfonds nog meer wensen?
