Tumult, vertrouwdheid en afscheid op de Frankfurter Buchmesse 2023

Victor Schiferli – 30 oktober 2023

Bij de traditionele opening van de Frankfurter Buchmesse met dit jaar als gastland Slovenië, zorgde de filosoof Slavoj Žižek voor tumult. Hij uitte felle kritiek op het regeringsbeleid van de staat Israël, waarop enkele toehoorders demonstratief de zaal verlieten. Directeur van de Buchmesse Jürgen Boos beklom het podium om te benadrukken dat de Buchmesse een plek is voor dialoog, maar de geest was uit de fles. Zeker ook nadat in de aanloop naar de beurs bekend was geworden dat de Palestijnse auteur Adania Shibli de aan haar toegekende Liberaturpreis niet op de beurs mocht ontvangen. Hierop volgde een golf van kritiek, ook al omdat de auteur niet in het besluit gekend zou zijn.

Opvallend was het feit dat uitgevers uit bepaalde landen geheel ontbraken. Van Israël was dat te verwachten, maar ook landen als Maleisië en Indonesië hadden zich afgemeld uit solidariteit met de Palestijnen, en ook diverse Arabische uitgevers waren niet aanwezig. Bij de uitgevers, redacteuren en agenten uit landen die er wel waren viel het gesprek vaak op de politieke situatie, vaak met de verzuchting: laten we het maar niet over de wereld hebben. Maria Kravitz van Oktaven kwam bij onze stand voorbij met een verdrietige blik in haar ogen. We moeten boeken maken, dat is het enige wat we kunnen doen, zei ze.

^{Victor Schiferli (voorgrond links) in gesprek met uitgevers. Foto: Tiziano Perez}

Gelukkig viel er veel over boeken te vertellen, nieuwe boeken uit Nederland zoals gepresenteerd in onze brochures New Dutch Fiction en Dutch Non-Fiction, plus een folder 4 Dutch Children’s Books To Make You Think. Op elke beurs stellen we een aantal boeken voor die we speciaal aanraden bij uitgevers, en die in de afgelopen maanden indruk hebben gemaakt met mooie recensies, literaire prijzen en/of verkoop. Zo maakte Sacha Bronwasser in Nederland indruk met haar roman Luister, waarvan al eerder de vertaalrechten aan Amerika, Noorwegen en Duitsland zijn verkocht. Zoiets maakt redacteuren uit andere landen alleen maar meer gespitst om voor hun eigen taalgebied ook toe te slaan. De nieuwe roman Nirwana van Tommy Wieringa is aan een aantal landen verkocht, maar ook oudere titels zoals de klassieker Val, bom! van Gerrit Kouwenaar wordt voor het eerst in meerdere talen vertaald. Tegelijk was er ook veel aandacht voor nieuwe non-fictie van onder meer Maaike Meijer en Cathelijne Boland, en zijn er ook weer een aantal dichters aan het buitenland verkocht, onder meer Wim Hofman (Duitsland).

Tijdens onze afspraken, met elk half uur een andere redacteur uit een ander land aan onze tafeltjes, proberen mijn collega’s Agnes Vogt (kinderboeken), Denise Larsen en Barbara den Ouden (literaire fictie) en ikzelf (non-fictie) in kort tijdsbestek zodanig enthousiast te praten over deze boeken dat men graag een Engelse proefvertaling wil ontvangen, of de Nederlandse PDF als men iemand kent die Nederlands leest, of in het zeldzame geval dat men dat zelf doet. Zo spreekt bijvoorbeeld Theresa Clasen van Diogenes uitstekend Nederlands en kan voor het fonds van haar uitgeverij, die onder meer Jessica Durlacher, Leon de Winter en Peter Zantingh in zijn gelederen heeft, zelf de boeken beoordelen die ze toegezonden krijgt. Anderen moeten vertrouwen op het Engelse fragment, een vertaalde recensie, een leesrapport, de pitch van de Nederlandse uitgever, mond-tot-mondreclame van collega’s uit het buitenland – en natuurlijk ons enthousiasme.

^{De brochures New Dutch Fiction en Dutch Non-Fiction.}

De statuur van een uitgeverij die een bepaald boek heeft gekocht is soms ook al een sleutel tot succes. Neem Anjet Daanje, wier roman Het lied van ooievaar en dromedaris al door diverse landen is aangekocht en door Gallimard in Frankrijk zal worden uitgegeven. Dat is alleen maar een extra reden om hier heel hard achteraan te gaan, en dat gebeurde ook. Uitgever Anton Scheepstra van Passage voert nu voor het eerst onderhandelingen met uitgevers over de hele wereld. Het fonds kan hem hierbij helpen en adviseren, ook over de keuze van vertalers en mogelijke andere uitgevers die interesse hebben.

De Nederlandse en Vlaamse literatuur zal zoals gezegd het thema zijn van de Leipziger Buchmesse, van 21 t/m 24 maart 2024. Op vrijdagochtend was er een grote vergadering met vertegenwoordigers van de beurs, de beide fondsen en de curators van het gastlandschap. Er kon afscheid genomen worden van de vertrekkende directeur van de Leipziger Buchmesse Oliver Zille, die tot nu toe de onderhandelingen met ons voerde, en voor onze eigen directeur Tiziano Perez, die vertrekt na tien jaar directeur-bestuurder te zijn geweest van het Letterenfonds, was dit ook de laatste Buchmesse. Tegelijk maakte onze nieuwe directeur Romkje de Bildt haar opwachting en bezocht haar eerste boekenbeurs. Een bewogen afscheid, gelukkig zullen we zowel Zille als Perez in Leipzig als gasten terugzien, en we kijken uit naar betere tijden.