Het was een vraag die al maanden de gemoederen bezighield: gaat de Frankfurter Buchmesse door? En zo ja, in welke vorm, en wie zal er dan zijn? Omdat Nederland en Vlaanderen in 2016 gastland waren, werd het Nederlands Letterenfonds in online vergaderingen van de organisatie van de beurs samen met andere gastlanden op de hoogte gehouden over de vorderingen om een veilige beurs te organiseren. Mondkapjes, hoeveel afstand houden de bezoekers, hoe breed moeten de gangen? In de zomer werd duidelijk: het zou doorgaan, met beperkingen, maar men was vol goede moed.
Computerschermen
Doordat alle boekenbeurzen na maart 2020 waren afgelast (London, Leipzig, Bologna, Parijs, Turijn) duurde het lang voordat mensen uit de internationale boekenwereld elkaar weer in persoon tegenkwamen. Natuurlijk was het wel mogelijk om met elkaar af te spreken in Teams, Zoom of Google Hangouts, en werden druk allerlei aanbiedingsfolders, manuscripten en fragmentvertalingen gemaild. Maar een computerscherm blijft nu eenmaal een computerscherm en de praktijk leerde dat redacteuren en uitgevers selectiever werden in het maken van dergelijke afspraken omdat ze niet zelden tijdrovend zijn.
Het vaste, drukke schema van een boekenbeurs geeft energie en is uiterst efficiënt. En niet als onbelangrijkste: het is, als je vol enthousiasme vanuit de studeerkamer tegen je computerscherm praat over een boek dat je aanbeveelt, vrijwel onmogelijk om te zien hoe dat valt bij de andere partij aan de andere kant van de wereld. Op een beurs weet je als iemand een glans in de ogen krijgt: snel doorgaan over de plot en de verkoopcijfers. Als iemand zijn of haar blik meermalen langs je heen richt denk je: snel naar het volgende boek. Maar op een monitor is dat lastig.
In de rij voor de beurs - foto Victor Schiferli
Een kleinere beurs
De Frankfurter Buchmesse had dit jaar helaas geen collectieve stand van Nederlandse uitgevers. In hal 4.0, waar vorig jaar nog Duitse uitgevers zaten, bevond zich op gang C een stand van het Nederlands Letterenfonds en even verderop van uitgeverij De Harmonie. Recht tegenover was een grote stand van Rusland, schuin achter ons Books from Slovenia, aan het begin van de hal was een Vlaamse stand en stonden bijvoorbeeld ook Norla en FILI (respectievelijk het Noorse en Finse equivalent van het Letterenfonds). De oude hal 5.0, waar we de afgelopen jaren stonden, was gehuld in steigers vanwege een verbouwing.
Het maken van afspraken begon aarzelend, maar langzaamaan vulden zich de schema’s van mijn collega’s Barbara den Ouden, Agnes Vogt, Tiziano Perez en mijzelf. Het duurde vaak even voordat mensen een besluit hadden genomen om te gaan maar in de weken voor de beurs werden het er steeds meer. Duitse, Franse, Italiaanse en Spaanse uitgeverijen vooral, ook de nodige uit Oost-Europa, een enkele Amerikaan (ik telde er twee), een aantal Engelsen. Uiteindelijk kwam ik op de helft van het normale aantal afspraken, en dat bij een beurs die dagelijks maar 25.000 in plaats van bijna 75.000 mensen naar binnen mocht laten.
De meest recente brochures van het Nederlands Letterenfonds
Brochures
Het Letterenfonds presenteerde twee nieuwe brochures, Dutch Non-Fiction en New Dutch Fiction. Daarin onder meer aandacht voor Hanna Bervoets (haar boekenweekgeschenk Wat wij zagen werd al aan 11 uitgevers verkocht), grote namen zoals Adriaan van Dis, Herman Koch en Arnon Grunberg maar ook jonge of nieuwe auteurs zoals Helena Hoogenkamp, Ine Boermans, Eva Coolen, Robbert Welagen en Deniz Kuypers. Bij de non-fictie onder meer Mathijs Deen, Sanne de Boer, Marjolein van Heemstra, Pauline de Bok en Daan Heerma van Voss. Ook was er de publicatie More Dutch Classics, waarin met name aandacht voor de moderne klassiekers in vier genres van de Nederlandse literatuur: fictie, non-fictie, kinderboeken en poëzie.
Maar de beurs richt zich vaak op wat nieuw is en soms nog niet eens in Nederland verschenen. Zo verkocht De Bezige Bij al voordat de beurs begon de rechten van de nog niet uitgekomen roman Mary van Anne Eekhout aan Engeland (Pushkin Press) en Amerika (HarperCollins Via), waarna een buzz onstond: in Duitsland werd een veiling gehouden tussen meerdere uitgevers die het wilden kopen en de rechten werden verkocht aan Frankrijk (Gallimard), Hongarije (Libri) en Italië (Neri Pozza). De Duitse rechten gingen uiteindelijk naar Random House/BtB in München. Een fantastisch succes, en veel gesprekken gingen over dit boek en of de rechten nog vrij waren.
Sowieso is het een goede tijd voor jonge Nederlandse auteurs: Marieke Lucas Rijneveld sierde de cover van Die Zeit vanwege de publicatie van de roman Mijn lieve gunsteling (Mein kleines Prachttier) bij Suhrkamp, dat volgend jaar ook haar twee dichtbundels in een band gaat uitgaven. Inmiddels verschijnt hun werk in 39 talen. Tobi Lakmaker deed het ook uitstekend, met de verkoop van de roman De geschiedenis van mijn seksualiteit (zeven landen). Lale Güls debuut Ik wil leven was al eerder verkocht aan vijf landen. Met dergelijke opvallende titels kun je uitgevers overtuigen dat ook hun land (indien nog vrij) ook de rechten zou kunnen kopen en dat er bovendien nog meer moois is wat bij ons vandaan komt.
Ook viel er bij de kinderboeken veel belangstelling en verkopen te signaleren: er blijkt onder andere veel belangstelling te zijn voor Gouden Griffel-winnaar Gozert van Pieter Koolwijk en Linde Faas, Wonderbos van Jan Paul Schutten en Medy Oberendorff voor de nieuwe boeken van Annet Schaap (De meisjes) en Edward van de Vendel (Rekenen voor je leven in samenwerking met Ionica Smeets en Floor de Goede).
Aan boord van het schip Maria Sybilla met organisatoren van Duitse festivals en literaire centra - foto Victor Schiferli
Terug naar huis
Op de vrijdagavond voer ik mee op een schip over de Main, met aan boord een grote delegatie Duitse organisatoren van literaire festivals en centra en ook de nodige vooral onafhankelijke uitgevers. Het was een mooie plek om contacten op te doen om Nederlandse schrijvers onder te brengen bij de belangrijke plekken waar wordt opgetreden en voorgelezen. Er worden druk kaartjes uitgewisseld en plannen gemaakt.
Al met al een rustige maar geslaagde beurs, die ondanks de maatregelen heel goed te doen was. Bovendien liet het zien dat de boekenbranche tegen een stootje bestand is. Al was het wel zorgwekkend dat de grote verbouwing van hal 5 momenteel stilligt, vanwege gebrek aan middelen. Hopelijk is de beurs in Frankfurt dat ook en blijft hij nog lang bestaan, al lijkt het dat de aanwezigheid van 300.000 bezoekers zoals in 2019 voorlopig zeker tot het verleden zal blijven behoren.
Lees meer
- Barbara den Ouden van het Letterenfonds vertelt over de beurs op Publishingperspectives.com
- de vertalingendatabase.nl biedt een actueel overzicht van alle vertalingen van Nederlandstalige literatuur - gepubliceerd en in voorbereiding
- Bekijk de recente brochures More Dutch Classics, New Dutch Fiction en Dutch Non-Fiction
Uiteindelijk kwam ik op de helft van het normale aantal afspraken, en dat bij een beurs die dagelijks maar 25.000 in plaats van bijna 75.000 mensen naar binnen mocht laten.
