Maarten Biesheuvel is na een kort ziekbed thuis op 81-jarige leeftijd overleden. Dat heeft Helma Neppérus, schrijver, vriendin en de executeur-testamentair van de schrijver, bekendgemaakt. Zijn overlijden komt een kleine twee jaar na de dood van zijn vrouw Eva, die zijn steun en toeverlaat was. Jacobus Maarten Arend Biesheuvel, zoals hij voluit heette, was één van de belangrijkste naoorlogse schrijvers in Nederland. Korte verhalen waren zijn grote kracht.
J.M.A. Biesheuvel debuteerde in 1972 met de verhalenbundel In de bovenkooi. Daarna volgden meer bekende bundels, waaronder De verpletterende werkelijkheid en andere verhalen (1979), Reis door mijn kamer (1983), en het boekenweekgeschenk Een overtollig mens (1988). Vanwege zijn bijzondere plek in de Nederlandse literatuur werd Biesheuvel in 2008 benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hij ontving een jaarlijks eregeld van het Nederlands Letterenfonds, dat werd verleend op grond van de verdiensten van een schrijver of vertaler voor de Nederlands- of Friestalige literatuur. Naar Biesheuvel, die ook wel de ‘koning van het korte verhaal’ werd genoemd, werd in 2015 een jaarlijkse verhalenprijs vernoemd, de J.M.A. Biesheuvelprijs. Zijn werk is in 5 talen vertaald.
Ter gelegenheid van zijn zijn tachtigste verjaardag bracht uitgeverij Scriptum Een Schiedamse jongen uit, een verzameling verhalen over zijn jeugdjaren in Schiedam. De VPRO vierde het jubileum met een twintigdelige podcastserie met de verhalen van Biesheuvel uit het radioarchief en in de bibliotheek van Schiedam werd een tentoonstelling gemaakt over zijn leven.
Foto: Klaas Koppe
Het werk van Biesheuvel neemt een belangrijke plek in in de Nederlandse literatuur. ‘Biesheuvel heeft voor gekken gedaan wat Gerard Reve voor homo’s deed,’ schreef Renate Rubinstein ooit.
Zijn schrijverschap was groter dan zijn psychische gesteldheid, zo stelde Rudi Fuchs in de Volkskrant: ‘Hij kon zijn gekte als het ware in zijn werk onderbrengen, en dan was hij niet gek, maar een bizarre schrijver, net als Tolstoj.’
Het belang van zijn werk en de waardering ervoor blijken ook uit de grote hoeveelheid prijzen die Biesheuvel op zijn naam heeft staan. Voor zijn debuut kreeg hij de Alice van Nahuys-prijs 1972, in 1985 ontving hij de F. Bordewijk Prijs voor Een reis door mijn kamer. In 2007 werd hem de P.C. Hooftprijs toegekend. De jury, onder leiding van Maarten Asscher, typeerde zijn werk als volgt:
‘Een van de bijzondere attracties van het werk van J. M. A. Biesheuvel is dat de auteur aan het begin van een verhaal geen voorsprong op de lezer lijkt te hebben. […] Een typisch Biesheuvel-verhaal begint juist met een eenvoudig tafereel: een man in een kamer, een man op het achterdek van een schip, een man in zijn auto op weg naar Bemelen, een jongetje dat alleen thuis is, enzovoort. De hoofdpersoon wordt als het ware voor de ogen van de lezer geboren, ter plekke, met een nieuwe wereld om zich heen en alle herinneringen in zijn hoofd. En wat die hoofdpersoon vervolgens ondergaat lijkt aanvankelijk heel herkenbaar. […]
Maar dan, wanneer de identificatie tussen lezer, hoofdpersoon en schrijver al bijna vertrouwd lijkt, past de auteur een verheviging toe, die de beste van Biesheuvels verhalen boven zichzelf weet uit te tillen. Die verheviging kan zich in het verhaal vervolgens grofweg in twee richtingen ontwikkelen: de autobiografische richting en de fantastische richting, met alle mogelijke mengvormen daartussen.’
In 2018 verscheen Verhalen uit het gekkenhuis, Biesheuvels beste ‘gekkenhuisverhalen’ met een nieuwe inleiding van zijn echtgenote Eva Biesheuvel-Gütlichen en een interview met oud-psychiater Andy Lameijn. Kort daarna overleed Eva, met wie hij ruim 60 jaar samen was: ‘Van tien voor half drie op 4 augustus 1958 tot 20 november 2018’, preciseert hij in een interview in NRC. Na haar dood lukte het schrijven niet langer.
Jacobus Maarten Arend Biesheuvel werd op 23 mei 1939 te Schiedam geboren. Hij overleed op 30 juli 2020 in zijn huis in Leiden.
Wij wensen de nabestaanden van Maarten Biesheuvel veel sterke met het dragen van dit verlies.