Wat betekent het? Wat bedoelt de schrijver? Iedere lezer, en dus ook iedere vertaler stelt zichzelf deze vragen. Maar waar al lezend de vraag soms onbeantwoord kan blijven, dwingt vertalen tot keuzes, tot onderzoek en tot interpretatie. Een goede vertaler, is die te herkennen aan de hoeveelheid mogelijkheden die hij in zich voelt opkomen bij het lezen van een regel?, zo vroeg Anneke Brassinga laatst bij de presentatie van het Vertaalpleidooi.
Ja, denk ik, na de lezingen van de vertalers die zijn genomineerd voor de Europese Literatuurprijs 2019. In acht boekhandels door heel Nederland vertelden zij hoe ze lezen en interpreteren, en illustreerden ze dit aan de hand van ‘hun’ longlistroman.
Zo liet Mariella Duindam zien hoe zij als voormalig cellist streeft naar een vertaling die even muzikaal is als het origineel. Vertelden Adriaan van der Hoeven en Edith Koenders hoe zij zochten naar een werkend equivalent voor de manische stijl van Melancholie I, moest Jona Hoek een vergelijkbare zoektocht ondernemen voor de sobere, ongepolijste toon van Cynan Jones (waarbij hij zichzelf en passant als de vertaler van de witregel typeerde). Liet Santemaer het publiek meedenken over de vertaling van Ali Smiths woordspelingen. En doken Saskia Taggenbrock & Martine Woudt de literatuur in om een intertekstuele verwijzing boven water te halen.
Via de links hieronder vindt u alle lezingen over de longlistromans, waaronder de vijf titels die nu voor de shortlist zijn geselecteerd. Ze geven ieder op hun eigen manier een inkijkje in de mogelijkheden die door de vertaler zijn overwogen.
Bent u nieuwsgierig geworden? En leest u met uw leesclub een van de genomineerde romans? Dan kunt u de vertaalster of vertaler uitnodigen om met uw leesclub in gesprek te gaan over de roman en de vertaling ervan. Dat kan in 2019 tegen een aantrekkelijk gereduceerd van 100 euro plus reiskosten. Lees op www.europeseliteratuurprijs.nl meer over dit aanbod van het Nederlands Letterenfonds en De Schrijverscentrale.
P.S. Het Vertaalpleidooi (u denkt waarschijnlijk al vier alinea’s lang: wat betekent het?) en Anneke Brassinga’s lezing ‘Het vertalend ik’ zijn uiteraard ook op deze website of elders te vinden.
‘De Verbinder’ door Iza Tromp
De lezingen
- Geri de Boer over het vertalen van Het verhaal van een huwelijk van Geir Gulliksen
- Anneke Bok over het vertalen van Elmet van Fiona Mozley
- Gerrit Bussink over het vertalen van Icarië van Uwe Timm
- Edgar de Bruin over het vertalen van Materiaalmoeheid van Marek Šindelka
- Mariella Duindam over het vertalen van De paradox van geluk van Aminatta Forna
- Wil Hansen over het vertalen van Onder de Drachenwand van Arno Geiger
- Jona Hoek over het vertalen van De lange droogte van Cynan Jones
- Adriaan van der Hoeven en Edith Koenders over het vertalen van Melancholie I van Jon Fosse
- Hendrik Hutter over het vertalen van Vaderland van Fernando Aramburu
- Anne Jongeling over het vertalen van Huis in brand van Kamila Shamsie
- Janny Middelbeek-Oortgiesen over het vertalen van De polyglotte geliefden van Lina Wolff
- Liesbeth van Nes over De orde van de dag van Éric Vuillard
- Ard Posthuma over het vertalen van Simeliberg van Michael Fehr
- Karina van Santen en Martine Vosmaer over het vertalen van Winter van Ali Smith
- Saskia Taggenbrock en Martine Woudt over het vertalen van De verdwijning van Josef Mengele van Olivier Guez
De avonden werden beurtelings ingeleid door Nicolette Hoekmeijer, Andrea Kluitmann en Hanneke Marttin. Tussen de lezingen door zijn filmpjes vertoond die speciaal voor de Vertalersgeluktournee 2019 zijn gemaakt door studenten van de afdeling Beeld & taal van de Rietveld Academie onder begeleiding van docenten Ilse van Rijn en Gijs Müller. Ook werd via de Vereniging van Nieuwe Vertalers (VvNV) op alle avonden een entr’acte verzorgd door min of meer beginnende literair vertalers. Zij legden aan het publiek een vertaaldilemma uit eigen praktijk voor en lieten het meedenken over de meest gepaste vertaalstrategie of de beste oplossing. Op de website van de VvNV aka Vertaalkriebels zijn enkele van de aan het publiek voorgelegde vertaalproblemen terug te lezen:
* Callas Nijskens, n.a.v. het vertalen van de roman Everything Under van Daisy Johnson.
* Annelies de hertogh en Els de Roon Hertoge, n.a.v het vertalen van de roman De Russische muur van de Dagestaans-Russische auteur Alisa Ganíjeva.
‘O Vertalen Over talen’ door Sanne van Balen
Foto’s, romanfragmenten en meer lezenswaardigs
De Vertalersgeluktournee deed dit jaar maar liefst acht boekhandels aan, waaronder twee nieuwe gastlocaties onder de rivieren: Boekhandel Van Piere in Eindhoven en Boekhandel Hilligersberg in Rotterdam. Ook bijzonder was het recordaantal van 100 bezoekers dat de ELP-vertalers in Groningen trokken.
De tournee was in april en mei achtereenvolgens in Boekhandel Van Rossum in Amsterdam, de Groninger Forum Bibliotheek i.s.m. Boekhandel Godert Walter uit Groningen, Athenaeum Boekhandel Haarlem i.s.m. Boekhandel Blokker in Heemstede, Boekhandel Hilligersberg in Rotterdam, Boekhandel Van Pampus in Amsterdam, Centre Céramique in Maastricht i.s.m. Boekhandel Dominicanen in Maastricht, Boekhandel Van Piere in Eindhoven, en Boekhandel Dekker van de Vegt in Nijmegen. Via de links vindt u fotoalbums (op Facebook) van de avonden.
De website Athenaeum.nl biedt bij elk van de twintig romans op de longlist van de Europese Literatuurprijs 2018 een leesfragment, recensie of toelichting door de vertaler. Ook zijn daar de laudatio’s voor de vijf romans op shortlist gepubliceerd.
Na de bekendmaking van de shortlist, op 18 juni in Spui25 te Amsterdam, bracht De Groene Amsterdammer een special over de vijf genomineerde romans: met Marja Pruis over Het verhaal van een huwelijk, Cyrille Offermans over Onder de Drachenwand, Lodewijk Verduin over Winter, Joost de Vries over De orde van de dag, en Philip Huff over Materiaalmoeheid. Eerder, bij de aankondiging van de tournee, publiceerde De Groene een essay van Lydia Davis met daarbij een column van Nicolette Hoekmeijer over het vertalen van dit essay.
Leesclubs met voor de ELP genomineerde vertalers
In aanvulling op de Vertalersgeluktournee organiseerden Boekhandel Bijleveld en de Literaire Boekhandel Lijnmarkt uit Utrecht samen leesclubavonden rond twee romans op de longlist, waarbij steeds ook de vertaler aanwezig was om met de lezers in gesprek te gaan. De levendige avonden over Melancholie I en Onder de Drachenwand werden gemodereerd door Maartje Kroonen en Nienke Willemsen.
Ook De Leesclub van Alles organiseerde in Utrecht een reeks avonden rond genomineerde romans. Op 17 juni ging vertaler Liesbeth van Nes met Roeland Dobbelaer en het publiek in gesprek over De orde van de dag. In september en oktober volgen nog twee avonden, zie dlva.nl.
Mariekes Boekenlab en de Amsterdamse Boekhandel Pantheon organiseerden een avond over het vertalen van Ali Smith met Karina van Santen en Martine Vosmaer.
Dank
De Vertalersgeluktournee 2019 is georganiseerd door het Nederlands Letterenfonds en literair vertalers Nicolette Hoekmeijer en Andrea Kluitmann, en kwam mede tot stand in samenwerking met de Vereniging van Nieuwe Vertalers en de Rietveld Academie (Beeld en Taal). Zowel de Vertalersgeluktournee als de ELP-leesclubs worden financieel mogelijk gemaakt door het Lira Fonds en het Letterenfonds.
Lambertine van Veldhuizen
Meer lezen
Via de links hieronder vindt u de lezingen van de acht eerdere edities van de Vertalersgeluktournee (2018 -2011).
Wilt u op de hoogte blijven van al het nieuws over de Vertalersgeluktournee en de Europese Literatuurprijs?
Like dan de Facebookpagina van de Europese Literatuurprijs of volg www.europeseliteratuurprijs.nl en www.vertalersgeluk.nl.
