Onbekend maakt onbemind, vanuit die grondgedachte ontstond zo’n jaar of negen geleden het idee om – in samenhang met de Europese Literatuurprijs – literair vertalers in contact te brengen met hun lezers. Dat werd de Vertalersgeluktournee. In boekhandels verspreid over Nederland vertelden de vertalers over hun ambacht en hun kunst – ‘de taal is weliswaar van allemaal’, zoals Anneke Brassinga al schreef, maar een roman in een andere taal tot leven brengen vereist een hele stoet specialistische vaardigheden.
Zo kon het tijdens de tournee-avonden gaan over de vertaling van één exemplarische zin, het contact met de auteur, het ritme van zijn of haar taal, een detail in de tekst waarvoor een zoektocht langs vaklui en bibliotheken werd ondernomen, de grammaticale kloof tussen een aggluterende taal en het Nederlands, of woordspelingen waarover wandelingen lang was nagedacht zodat ze in het Nederlands net zo geestig en gewoon zouden klinken. Het publiek reageerde steevast verrast en verwonderd - “goh ik had geen idee dat er zoveel denkwerk bij een vertaling kwam kijken” - en was gretig en nieuwsgierig, vol vragen. Zo ook, recent, in de leeslubs mét vertaler.
Door de jaren heen werd het gesprek tussen vertalers en publiek een even belangrijk onderdeel als de lezingen over de romanvertalingen. En juist dáár gebeurde dit jaar iets nieuws: lezers gingen de dialoog aan – zo klonk ergens een kritische opmerking over het redactiewerk, en ontstond elders in het publiek een gesprek over de eisen waaraan een goede vertaling moest voldoen. En daar zit de ware verrassing van deze editie van de tournee: van verwondering naar betrokkenheid. Niet voor niets eindigden Yond Boeke en Patty Krone hun lezing over de roman De acht bergen van Cognetti, waarvan inmiddels een groot aantal drukken is verkocht, dan ook met de conclusie: vertalersgeluk en lezersgeluk, dat is een vruchtbare kruisbestuiving.
Animatie: Iris van der Graaf en Studio Hudson
De lezingen
- Yond Boeke en Patty Krone over hun vertaling (uit het Italiaans) De acht bergen van Paolo Cognetti
- Anneke Bok over haar vertaling (uit het Engels) Het huis van de namen van Colm Tóibín
- Floor Borsboom en Eef Gratama over hun vertaling (uit het Frans) Babylon van Yasmina Reza
- Roland Fagel en Natasha Gerson over hun vertaling (uit het Engels) Het monster van Essex van Sarah Perry
- Robbert-Jan Henkes over zijn vertaling (uit het Engels) Dag der zielen van Mike McCormack
- Arthur Langeveld over zijn vertaling (uit het Russisch) Zulajka opent haar ogen van Guzel Jachina
- Gertrud Maes over haar vertaling (uit het Frans) Een zachte hand van Leïla Slimani
- Liesbeth van Nes over haar vertaling (uit het Duits) De Weense sigarenboer van Robert Seethaler
- Els van der Pluijm over haar vertaling (uit het Italiaans) Het leven in tijden van vrede van Francesco Pecoraro
- Lucie van Rooijen en Inger Limburg over hun vertaling (uit het Engels) Gouden bergen van Francis Spufford
- Josephine Rijnaarts over haar vertalingen (uit het Duits) Tijl van Daniel Kehlmann en Wedervaring van Bodo Kirchhoff
- Elly Schippers en Jantsje Post over hun vertaling (uit het Duits) Het achtste leven (voor Brilka) van Nino Haratischwili
- Roel Schuyt over De vos van Dubravka Ugrešić (uit het Kroatisch)
- Jan Pieter van der Sterre en Reintje Ghoos over hun vertaling (uit het Frans) Geschiedenis van geweld van Édouard Louis
- Paula Stevens en Edith Koenders over hun vertaling (uit het Noors) Max, Mischa & het Tet-offensief van Johan Harstad
- Gerda Baardman en Femke Blekkingh-Muller spraken à l’improviste tijdens de tournee en zijn daardoor hier niet bewaard. Zij waren genomineerd voor hun vertalingen van respectievelijk Gesprekken met vrienden van Sally Rooney en Vaak ben ik gelukkig van Jens Christian Grøndahl.
- De inleidingen op de avonden werden beurtelings verzorgd door Andrea Kluitmann en Nicolette Hoekmeijer.
Entr’acte
‘Nieuwe’ vertalers Klaske Kamstra, Ireen Niessen en Elsbeth Mulder presenteerden in Groningen een vertaaldilemma uit een Engelse liedtekst - ‘Ah Robin’ - hun bijzondere entr’acte eindigde met een gezongen voordracht. Proef hier met uw oren hoe muzikaal vertaling en origineel zich verhouden:
De Vertalersgeluktournee 2018 is georganiseerd door het Nederlands Letterenfonds en literair vertalers Nicolette Hoekmeijer en Andrea Kluitmann, wordt financieel mogelijk gemaakt door het Lira Fonds en het Letterenfonds, en kwam mede tot stand in samenwerking met de Vereniging van Nieuwe Vertalers.
Foto’s, leesfragmenten en meer
De Vertalersgeluktournee 2018 was achtereenvolgens in de Groninger Forum Bibliotheek i.s.m. Boekhandel Godert Walter uit Groningen, Boekhandel Van Rossum in Amsterdam, Boekhandel Van Kemenade & Hollaers in Breda, Boekhandel Blokker in Heemstede (i.s.m. Athenaeum Boekhandel Haarlem), Boekhandel Van Pampus in Amsterdam, Centre Céramique in Maastricht i.s.m. Boekhandel Dominicanen in Maastricht, Boekhandel Dekker van de Vegt in Nijmegen, en Literaire Boekhandel Lijnmarkt in Utrecht. Via de links vindt u fotoalbums (op Facebook) van de avonden.
De website van Athenaeum.nl biedt bij elk van de twintig romans op de longlist van de Europese Literatuurprijs 2018 een leesfragment, recensie of toelichting door de vertaler.
Na de bekendmaking van de shortlist, op 28 juni in Spui25 te Amsterdam, bracht De Groene Amsterdammer een special over de vijf genomineerde romans: met Marja Pruis over Max, Mischa & het Tet-offensief, Cyrille Offermans over Tijl, Xandra Schutte over Wedervaring, Lodewijk Verduin over De acht bergen, en Christiaan Weijts over Het leven in tijden van vrede. Eerder, bij de aankondiging van de tournee, zette De Groene nogmaals de State of Translation-lezing van Nicolette Hoekmeijer in de etalage.
In De Limburger werd op 15 mei verslag gedaan van de Maastrichtste editie van de Vertalersgeluktournee, online kwamen de vertalers aan het woord onder de titel ‘Moet je prosecco nog uitleggen aan lezers?’ en in de papieren krant onder de kop ‘Uren zoeken naar het juiste woord’. Ook (de Vlaamse) blogger Acta Fabula Est deed verslag van de middag in Maastricht.
Leesclubs met voor de ELP genomineerde vertalers
In aanvulling op de Vertalersgeluktournee organiseerde Athenaeum Boekhandel Amsterdam wederom onder leiding van Maartje Kroonen een reeks leesclubs rond drie romans op de longlist, waarbij steeds ook de vertaler aanwezig was om met de lezers in gesprek te gaan.
Tot slot, wordt sinds een aantal jaar in samenwerking met De Schrijverscentrale aan losse leesclubs de mogelijkheid geboden tegen een gereduceerd tarief een van de vertalers op de longlist uit te nodigen en met hem of haar in gesprek te gaan over de roman en de vertaling ervan. In 2018 maakten vijf leesclubs uit Gelderland, Noord-Holland en Utrecht maakten gebruik van dit aanbod en gingen in gesprek met Yond Boeke & Patty Krone (2x), Gertrud Maes, Josephine Rijnaarts en Elly Schippers & Jantsje Post. Dit aanbod voor leesclubs zal in 2019 op basis van de nieuwe longlist van de Europese Literatuurprijs worden herhaald.
Meer lezen
Via de links hieronder vindt u de lezingen van de acht eerdere edities van de Vertalersgeluktournee (2017 -2011).
Wilt u op de hoogte blijven van al het nieuws over de Vertalersgeluktournee en de Europese Literatuurprijs? Like dan de Facebookpagina van de Europese Literatuurprijs of volg www.europeseliteratuurprijs.nl en www.vertalersgeluk.nl.
vertalersgeluk en lezersgeluk, een vruchtbare kruisbestuiving
