Van 13 t/m 16 september 2012 vond in Kenia de vierde editie van het internationale Storymoja Hay Festival plaats, dat dichters, schrijvers, kunstenaars en denkers van vele continenten samenbrengt in hoofdstad Nairobi. Op uitnodiging van het festival verzorgde kinder- en jeugdboekenschrijfster en illustrator Marit Törnqvist in Nairobi lezingen en workshops, zowel met kinderen als collega-illustratoren. Het Letterenfonds ondersteunde het bezoek. Een verslag van haar indrukken en ervaringen.
In het prachtige National Museum van Nairobi waar naast Keniaanse kunst ook inheemse schatten, duizenden opgezette vogels en een heleboel levende giftige slangen getoond worden, werd dit jaar voor het eerst een deel van het Storymoja Hayfestival gehouden. Het is een betrekkelijk nieuw literatuurfestival dat dit jaar voor de vierde keer werd georganiseerd in Nairobi. Storymoja is de eerste Afrikaanse spin-off van het Britse Hayfestival dat inmiddels vele satellieten kent. Het festival is niet groot maar het niveau ligt hoog.
Kenianen zijn geen grote boekenlezers en daar wil uitgeverij Storymoja verandering in brengen. Auteurs van verschillende continenten ontmoeten elkaar hier in Afrika. Het publiek is van alle leeftijden en uiteenlopend maar ieder die hier komt voelt het belang van het geschreven woord aan en staat open voor verandering en ontwikkeling.
Naast Afrikaanse auteurs als Lauri Kubuitsile (Botswana; schrijfster van o.a. YA-romans als Signed, Hopelessly in Love), Jekwu Anyaegbuna (Nigeria; een dichter en korte verhalen-schrijver die momenteel aan zijn eerste roman werkt), Billy Kahora (Kenia; schrijver van filmscripts, korte verhalen en het literair non-fictieboek The True Story of David Munyakei) is er ook een groepje grote sterren uitgenodigd die bijna allen een link hebben met Afrika: de Ethiopisch-Amerikaanse Dinaw Mengestu (Children of the revolution), de Brit Giles Foden (Last King of Scotland), de Ethiopisch-Britse dichter Lawn Sissay en de Chinees-Britse Jung Chang (Wild Swans) Door hen worden er verschillende masterclasses en lezingen gegeven. Zelfs de zeer omstreden Miguna Miguna die in zijn boek de corruptie van de Keniaanse regering aankaart is onder strenge bewaking aanwezig en trekt veel publiek.
Zelf ben ik de tweede Nederlandse auteur op het Storymoja Hayfestival, vorig jaar ging Abdelkader Benali me succesvol voor. Tijdens het festival heb ik elke dag twee verschillende sessies met kinderen of volwassenen.
Met de kinderen doe ik tekenworkshops die allen beginnen met een verhaal. Onder mijn leiding maken de kinderen een gigantisch schilderij op canvas met de titel ‘Boats of future’. Naar aanleiding van mijn boek Short story about love (Klein verhaal over liefde) dat eindigt met een meisje dat naar het licht vaart aan de horizon gaan de kinderen nadenken over hun eigen toekomst. Wie zouden ze meenemen op hun boot als ze de toekomst tegemoet zouden varen? En wat vinden ze echt belangrijk om bij zich te hebben? Al snel blijkt dat de meeste Keniaanse kinderen nooit tekenen en dat er zelden naar hun persoonlijke verhaal gevraagd wordt. Ze denken nu diep na en maken de meest uiteenlopende toekomstboten. Sommigen hebben wilde dieren aan boord of een heel bos, een ander vertelt me dat hij een ‘good mood boat’ maakt. Geen overbodige luxe in een stad waar 60% van de 13 miljoen mensen in een sloppenwijk woont.
Alle boten belanden uiteindelijk op de grote zee die we ook samen hebben geschilderd. Dit sluit mooi aan bij de Nederlandse inspanningen in Kenia rond watervoorziening.
Ik heb ook een sessie voor professionele illustratoren. Er komen er een stuk of tien, van graffiti-spuiters tot animatiemakers en vrije schilders, want eigenlijk is boekillustratie een amper bestaand vakgebied in Kenia.
Gedurende twee uur gaan we in op de aanpak van een door Storymoja geïnitieerd boekproject. Er blijkt enorm veel te bespreken over oplossingsmogelijkheden en er wordt druk gediscussieerd. Dat een kinderboek meer kan zijn dan ‘happy faces’ en ‘bright colors’ wordt al snel duidelijk. Sommige mensen hebben schetsboeken meegenomen, vrijwel iedereen is autodidact. Als blijkt dat deze twee uur zeer vruchtbaar zijn voor iedereen wordt er een ‘vakvereniging’ opgericht, waar ik voorlopig zelf ook lid van ben. De eerste mails zijn al langsgekomen als ik dit schrijf.
Afrika zou Afrika niet zijn als er zich geen chaotische situaties voor zouden doen. De hiërarchie in het museum is totaal onbegrijpelijk. De ruimte waar ik ga optreden kan bijvoorbeeld alleen opengemaakt worden door één medewerker en die is soms ergens in de stad. Tientallen mensen wachten dan geduldig op hem.
Zo kan ik ook nooit zomaar een bezem pakken om snel schoon te maken na de workshop – nee, de ‘boss’ moet gevonden worden , wat uren kan duren, en als hij dan eindelijk komt heeft hij een heel team bij zich dat niet alleen papiertjes veegt maar ook ramen lapt en heel veel doet waar je niet om gevraagd hebt.
Maar al dit wachten brengt ook iets positiefs met zich mee. Er is tijd om te praten met mijn twee studerende assistentes. Over de politieke situatie, de armoede en de gevaren in Nairobi. Het valt niet mee om dit grote contrast tussen arm en rijk in deze stad aan te zien, en ik kan de beelden van de armoede buiten het festivalterrein moeilijk loslaten.
Door het wachten moet ik mijn planning vaak loslaten, wennen aan mensen die te laat komen. Het wordt uiteindelijk veel improviseren wat een zeer ontspannen sfeer met zich meebrengt.
Ondanks de wat Afrikaanse chaos zit het Storymoja festival mooi in elkaar. De gasten worden goed verzorgd thuis bij medewerkers of in hotels. Er is elke avond een avondprogramma waar veel gedanst, gegeten en gesproken wordt. Er zijn prachtige optredens, bijvoorbeeld van de Kenyan Boys Choir die ook bij de inauguratie van Obama optraden, en er is een prettige VIP room waar een lieve Afrikaanse mamma koffie verzorgt en veel journalisten komen.
Door de kleinschaligheid vinden er veel ontmoetingen tussen de auteurs plaats en is er ook ruimte voor persoonlijk contact met de bezoekers van de workshops en lezingen.
Het is iets nieuws voor de mensen hier, dat voel je. Er wordt door de initiatiefnemers enorm serieus gekeken naar de ontwikkeling van dit festival in de toekomst en er is voor de auteurs heel veel vrijheid om de dingen te doen waar ze goed in zijn.
Een groepje medewerkers van Hay is steeds aanwezig om het niveau in de gaten te houden en tonen hun oprechte betrokkenheid bij ieders ervaringen. Ondertussen scharrelen zo’n 50 Keniaanse studenten rond die de auteurs begeleiden.
Een deftige receptie bij ‘the British Council’ sluit het festival af. Maar zelfs hier zijn de gasten veel kleuriger dan verwacht. Een oude tandeloze man, behangen met kralenkettingen komt op me af en zegt ook illustrator te zijn. Als hij hoort dat ik uit Nederland kom zegt hij ook een Nederlandse opleiding te hebben. Hij heeft een kinderboek meegenomen dat hij van een lange opdracht voorziet en vervolgens aan mij wil verkopen. Hij wil trouwens ook al zijn kralenkettingen aan mij verkopen. Enigszins verbaasd kijk ik hem na als hij tevreden na goede zaken de receptie verlaat.
Na afloop begrijp ik dat niemand weet wie hem heeft uitgenodigd.
Over het Storymoja Hay Hestival
Het internationale Storymoja Hay Festival in Kenia brengt dichters, schrijvers, kunstenaars en denkers van vele continenten samen op een speciaal voor het festival ingericht terrein in hoofdstad Nairobi. Het festival groeide de laatste jaren uit tot een van de grootste literaire evenementen in de regio, het aantal bezoekers steeg van 500 naar ruim 5.000.
- website Storymoja
Een oude tandeloze man, behangen met kralenkettingen komt op me af en zegt ook illustrator te zijn
