Tussen 14 en 18 mei brachten Tiziano Perez, Agnes Vogt en Akane Luiken een bezoek aan Tokyo met het doel Japanse uitgevers kennis te laten maken met hedendaagse Nederlandse literatuur en hen warm te maken voor vertaling daarvan in het Japans. In vijf dagen waren er niet minder dan 26 afspraken met vertegenwoordigers van evenzoveel uitgevers. Akane doet verslag.
Je kunt je afvragen waarom er vanuit Japan belangstelling is voor de literatuur van zo’n klein taalgebied als het onze, maar vergeet niet dat er al vanaf het begin van de zeventiende eeuw betrekkingen tussen beide landen worden onderhouden. Nu nog gebruikt het Japans een aanzienlijk aantal woorden uit de Nederlandse taal die toen werden overgenomen.
Enthousiasme voor Toon Tellegen
Het bezoek aan Tokyo viel samen met de presentatie van de heruitgave van de Japanse editie van Bijna iedereen kon omvallen. De in Japan zeer geliefde Toon Tellegen kon er helaas zelf niet bij zijn, maar met een brief aan het publiek en dichter Shuntaro Tanikawa was het net alsof hij meedeed aan het gemoedelijke gesprek. Tanikawa is pleitbezorger van Tellegens werk in Japan. Hij is een van de meest geprezen Japanse dichters; ieder jaar wordt hij genoemd als een kanshebber voor de Nobelprijs. De twee dichters, Tellegen en Tanikawa, voelen zich verwant. In zijn brief vertelde Toon Tellegen dat het lezen van Tanikawa’s gedichten ‘My favourite things’ en ‘For John Coltrane’ één van de gelukkigste momenten in zijn leven opriep; de avond in 1963 toen hij de grote Amerikaanse jazzsaxofonist hoorde in het Amsterdamse Concertgebouw.
In gesprek met Tanikawa sprak Saki Nagayama, de gedreven vertaalster van Tellegens werk, over het grenzeloos succes van de dierenverhalen van Toon Tellegen. Het was te merken dat het publiek uit liefhebbers bestond; een twintiger wist uit het hoofd welke scene bij welke pagina hoorde. De eer om uit Tellegens nieuwe werk voor te lezen, viel te beurt aan onze directeur. Hoewel vertaalster Saki aangaf dat Toon Tellegen de ‘in welk dier herken jij je het best’-vraag liever niet beantwoordt, kwam er uit het publiek juist die vraag. Tussen dichter, vertaalster, en illustrator – Daisuke Soshiki – ontstond er een vrolijke discussie met als conclusie: iedereen is de egel. Niet alleen zij, maar alle Nederlanders, alle Japanners, alle mensen hebben een egel in zich!
Het voelde als een groot voorrecht om namens het fonds bij deze presentatie aanwezig te mogen zijn. Bijzonder om te zien hoe de drie Tellegen-liefhebbers zo’n groot enthousiasme voor zijn werk bij het Japanse publiek hebben weten op te roepen.
Het verlangen van de egel dat vorig jaar bekroond werd met de Honya-prijs voor vertaald literatuur, staat bij Shinchosha in de kast met uitgaven waarvan meer dan 100.000 exemplaren zijn verkocht. Er worden dan een viertal speciale exemplaren met leren band gemaakt. De uitgeefster vertelde hoe bijzonder het is dat er in deze kast een buitenlandse titel wordt gezet, want het zijn bijna alleen maar boeken van Japanse auteurs.
Te gast bij de Ambassade
Ter gelegenheid van ons bezoek had de Nederlandse Ambassade een avond georganiseerd voor liefhebbers van de Nederlandse literatuur. De in neoklassieke stijl gebouwde residentie deed ons even vergeten dat we in Japan waren. Voor een gehoor van uitgevers, vertalers en culturele vertegenwoordigers gaf Tiziano een mooi overzicht van de hedendaagse Nederlandse boekenmarkt en lichtte hij ons streven toe naar meer culturele en specifieker, literaire uitwisseling tussen beide landen. Verder deed de vertegenwoordiger van het European Literature Festival in Tokyo verslag van het interview dat Japanoloog Luk van Haute vorig jaar had met Yumiko Kunimori, de Japanse vertaalster van Oeroeg.
Uitgeversbezoeken
Metro in, metro uit door de geordende chaos van het openbaar vervoer gingen wij langs de uitgeverijen, zwaar beladen met tassen vol brochures en boeken. De oneindige glazen ijsthee waren welkom – in mei is het in Tokyo al tussen de 26 en 29 graden. Van mega-uitgeverijen met honderd man personeel tot onafhankelijke uitgeverijen waar drie medewerkers met veel zorg enkele titels per jaar uitbrengen; de Japanse uitgeverijwereld is van een gigantische omvang. Hoe moeilijk de tijden ook zijn voor de boekenmarkt waar ook ter wereld, toch is er in Japan een levendige belangstelling voor buitenlandse titels.
Er wordt wel eens gezegd dat de Nederlandse literatuur – onverbiddelijk en zonder taboe – niet zou kunnen aansluiten bij Aziatische markten. Interessant genoeg was er juist veel belangstelling voor kinder- en jeugdtitels met sterke thema’s zoals Het lammetje dat een varkentje is van Pim Lammers – ‘het slimme eerste transgender-prentenboek van Nederland’ – , of de Hoe overleef ik-serie van Francine Oomen waarin onderwerpen als scheiding, verliefdheid en puberonzekerheden naar voren worden gebracht. Volgens een redacteur die we spraken zijn zulke onderwerpen juist goed te importeren. Japanse ouders kunnen zich bij moeilijke vragen veroorloven om te antwoorden dat de Nederlandse cultuur anders is, en dat hun kinderen zich niet alles kunnen permitteren wat de ouders in de boeken toestaan – bijvoorbeeld een vriendje hebben op 14-jarige leeftijd. Heel slim, want zo kunnen wij het Japans leespubliek van jongs af aan veroveren met in mijn ogen genadeloze literatuur. Alles moet bij zijn naam kunnen worden genoemd!
Het zal niet aan de kracht van de Nederlandse boeken hebben gelegen maar tijdens een gesprek met een agent van Tuttle-Mori Agency waarin we het hadden over De Wafelfabriek van Roman Helinski en Muidhond van Inge Schilperoord was een lichte aardbeving te voelen. We zien het maar als een voorteken van het succes dat deze boeken in de nabije toekomst zouden kunnen hebben in Japan.
Internationale kinderbibliotheek in Ueno
Op onze laatste dag bezochten wij de Internationale Kinderbibliotheek in Ueno, waar een prachtige tentoonstelling van bekroonde Nederlandse kinderboeken te zien was. Na een eerdere presentatie dit jaar van alle Gouden Penselen en Griffels tot en met 1999, werden nu de winnaars vanaf 1999 getoond. De tentoonstelling is nog te zien tot en met 15 juli. Het is bijzonder te zien met hoeveel zorg en aandacht de Nederlandse kinder- en jeugdliteratuur wordt gepresenteerd.
Een zeer geslaagde week was het, alleen al omdat we weer contact hebben kunnen leggen met veel Japanse uitgevers. Terug in Amsterdam merken we dat de interesse om Nederlandse titels uit te brengen serieus is. En ik heb genoten van de enthousiaste gesprekken over mooie boeken!
