Het is Annie M.G. Schmidt-week. Tot en met zaterdag 20 mei, de geboortedag van Annie, staan Jip en Janneke in het hele land centraal. Onder het thema Heel Nederland viert feest met Jip en Janneke worden alle boeken van ons bekendste kleuterduo in het zonnetje gezet.
In Roden (Drenthe) begon het feest dit jaar al eerder en gaat het nog véél langer door: daar is in het Scheepstra Kabinet tot en met 1 maart 2018 de unieke tentoonstelling De wereld in: Jip en Janneke in vertaling te zien. Een expositie die in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds tot stand kwam. Drie jubilea vormden de aanleiding tot het maken van de tentoonstelling: naast 65 jaar Jip en Janneke en 100 jaar Fiep Westendorp viert het Scheepstra Kabinet dit jaar ook haar vijfjarig bestaan.
Totstandkoming expositie
De voorzitster van het Scheepstra Kabinet, Alie Folkerts, benaderde mij net voor de zomer van 2016 met de vraag of ik bereid was mee te werken aan een tentoonstelling over Jip en Janneke. Ze had via een ander bestuurslid over mijn eerdere exposities in de Airport Library op Schiphol gehoord. Nu ben ik een groot bewonderaar van het werk van Annie M.G. Schmidt en Fiep Westendorp, dus ik zegde vrijwel onmiddellijk mijn medewerking toe. Wel vroeg ik me af waarom specifiek aan een expositie over Jip en Janneke werd gedacht.
Folkerts legde uit dat het kabinet haar naam dankt aan de uit Roden afkomstige onderwijzer Hindericus Scheepstra (1859-1913). Samen met Jan Ligthart schreef hij de verhalen over Ot en Sien. In Nog bij moeder worden de dagelijkse bezigheden van deze twee kleuters op eenvoudige wijze in vier verschillende schoolboekjes beschreven. Generaties Nederlandse kinderen, waaronder Annie M.G. Schmidt en Fiep Westendorp, groeiden hiermee op en leerden zo lezen. In een interview in het Algemeen Dagblad vertelde Schmidt in 1983 dat ze – hoewel niet opzettelijk – met Jip en Janneke in de voetsporen van Ot en Sien was getreden.
We spraken af dat ik in september met mijn oud-collega Eveline Polman langs zou komen om een idee te krijgen van de ruimte en de mogelijkheden. Thuis begon ik gelijk met het inventariseren van mijn eigen verzameling. In de 16 jaar dat ik nu documentalist ben bij het Letterenfonds, is Annie M.G. Schmidt steevast de meest vertaalde Nederlandse kinder- en jeugdauteur. Veel van deze vertalingen komen tot stand met een subsidie van het fonds. Zo konden we uit mijn boekencollectie Schmidt & Westendorp en de extra exemplaren van door het fonds gesubsidieerde vertalingen de expositie samenstellen.
Tijdens de eerste brainstormsessie met bestuur en medewerkers in Roden, bleek al snel dat we met z’n allen genoeg ideeën en materiaal bij elkaar hadden voor het maken van een mooie expositie. Naast het tonen van de oorspronkelijke Nederlandse uitgaven en vertalingen van Jip en Janneke, zou ook aandacht besteed worden aan de overeenkomsten tussen beide boekenseries. Net als de verhalen over Ot en Sien is de Jip en Janneke-reeks zowel voor Nederlanders als niet-Nederlanders erg belangrijk geweest bij het leren lezen en het ontdekken van de Nederlandse taal en cultuur. Een bekend voorbeeld is natuurlijk Kader Abdolah, die in interviews meermaals heeft verteld dat hij in het asielzoekerscentrum Jip en Janneke las om Nederlands te leren.
Ot & Sien en Jip & Janneke
Wim Hora Adema als inspirator
Natuurlijk wilden we ook graag meeliften op alle aandacht die het honderdste Fiep Westendorp-jaar en het 65-jarig jubileum van Jip en Janneke met zich meebracht c.q. mee zou brengen. Het plaatje werd compleet door een originele tekening van Fiep Westendorp uit 1961, een portret van Wim Hora Adema (1914-1998), die we konden tonen omdat het deel uitmaakt van mijn verzameling.
Het was namelijk deze Nederlandse journaliste, schrijfster en feministe, die, als hoofdredactrice van de spraakmakende vrouwenpagina van Het Parool, in 1952 met het idee kwam om een serie voor kinderen te maken voor de krant. Ze had daarbij een moderne versie van Ot en Sien voor ogen en benaderde hiervoor Schmidt en Westendorp.
En zo verscheen op 13 september 1952 het allereerste Jip en Janneke-verhaaltje, met de allereerste Jip en Janneke –illustratie in Het Parool. Voor de illustraties koos Fiep bewust voor zwartwit silhouetjes, omdat van de gedetailleerde lijntekeningen die ze maakte in de krant vaak zo veel verloren ging.
Eerste Jip en Janneke -verhaaltje in Het Parool
Dit was tevens het begin van de hechte samenwerking tussen Schmidt en Westendorp, die leidde tot een diepe vriendschap voor het leven. De verhaaltjes zouden tot en met 7 september 1957 wekelijks in de krant verschijnen, zo’n 240 schetsen van niet meer dan 250 woorden over de dagelijkse belevenissen van een jongetje en een meisje, die nog steeds zeer herkenbaar voor kleuters zijn.
Het portret dat Fiep van Wim Hora Adema maakte bij het koperen jubileum van de vrouwenpagina ‘voor de VROUW maar voor haar niet alleen’, werd op 6 april 1961 in de krant afgedrukt. Hora Adema bleek een neus voor talent te hebben: zo waren Marten Toonder, Hella S. Haasse, Gerard Reve en Mies Bouhuys andere personen met wie zij zich ‘bemoeide’: “Zonder Wim had mijn moeder geen letter op papier gezet”, aldus Flip van Duijn, de zoon van Annie. En Fiep Westendorp zei ooit in een interview: “Wim heeft ons allemaal gemaakt”.
Jip en Janneke in boekvorm de wereld over
In 1953 verschenen de eerste Jip en Janneke-verhalen ook in boekvorm, en wel bij De Arbeiderspers. In de jaren zeventig verschenen de verhalen over Jip en Janneke in het kindertijdschrift Bobo, waarvoor Fiep Westendorp nieuwe illustraties maakte, nu in kleur. Vanaf 1979 worden de boeken bij uitgeverij Querido gepubliceerd en sinds die tijd zijn ze altijd in druk gebleven. Dat Jip en Janneke 65 jaar na hun geboorte nog steeds immens populair zijn, kan in Nederland niemand zijn ontgaan.
De derde Jip en Janneke bundel (1955)
Inmiddels zijn de verhalen over Jip en Janneke in 22 talen over de hele wereld verschenen. Naast de oorspronkelijke Nederlandse uitgaven zijn in de vitrines vertalingen in het Arabisch, Afrikaans, Turks, Chinees, Duits, Engels, Estisch, Fries, Hebreeuws, Hongaars, Indonesisch, Japans, Latijn, Litouws, Oekraïens, Perzisch, Pools, Russisch, Servisch, Sloveens, Spaans, en Vietnamees te zien. Evenals een uitgave in het Twents. Een groot aantal van deze vertalingen kwam met subsidie van het Nederlands Letterenfonds tot stand.
In april 2017 verscheen bij uitgeverij Querido A Year in Holland with Jip and Janneke, de Engelse vertaling door David Colmer van Met Jip en Janneke door Nederland. Colmer geeft in het boek ‘A Note on Pronunciation’ voor de (voor)lezers:
“The Dutch name Jip is pronounced ‘Yip’. Janneke is a little more difficult. It might be easiest to think of as ‘Yannicka’, with the A as in ‘father’and a firm stress on the first syllable.”
De in Roden tentoongestelde werken komen uit de collecties van Marcel Raadgeep, bibliograaf van het werk van Annie M.G. Schmidt, en mijzelf.
Voor adres en openingstijden van de expositie klik hier.
Jip and Janneke en Yiyi he Yaya
Links
- Foto’s en persbericht opening tentoonstelling
- RoderJournaal over de expositie
- Annie M.G. Schmidt-week 2017
- Vertalingendatabase: Annie M.G. Schmidt in vertaling
- Querido
- Annie M.G. Schmidt
- Fiep Westendorp
