Gastlandschap belangrijke impuls voor verdere verspreiding Nederlandstalige literatuur

1 november 2016

‘Dit gastlandprogramma heeft niet alleen nieuwe Nederlandse en Vlaamse literatuur en kunsten op een succesvolle en originele manier gepresenteerd, het heeft ook de netwerken van de letterenfondsen, uitgevers en culturele partners vergroot’, zegt Tiziano Perez, directeur van het Nederlands Letterenfonds. ‘Met de resultaten kunnen we nog jaren vooruit.’

Ook Koen Van Bockstal, directeur van het Vlaams Fonds voor de Letteren, kijkt al uit naar wat de toekomst brengt: ‘De aandacht van media én publiek voor onze Nederlandstalige literatuur in Duitsland was ongezien groot. Dat is alvast uitgevers uit de rest van de wereld niet ontgaan. We verwachten dat dit gastlandschap in de komende jaren een hefboom zal zijn voor nieuwe generaties auteurs en boeken. De letterenfondsen zullen die internationale zichtbaarheid en aanwezigheid van Nederlandstalige auteurs in de boekhandel en op podia verder uitbouwen.’

Voor de letterenfondsen begon het gastlandproject vier jaar geleden al. Niets werd aan het toeval overgelaten:

• Met een uitgebreid bidbook overtuigden de fondsen de Frankfurter Buchmesse om Nederland en Vlaanderen een gastland 2.0 te laten verzorgen in 2016: met méér auteurs en méér evenementen op méér plekken in Duitsland. We kondigden aan dat de nieuwe generatie auteurs extra in de verf zou worden gezet, net als de recente ontwikkelingen in de literatuur en creatieve industrie.
• Voor alle literaire genres zijn in 2014 en 2015 publishers tours georganiseerd, waarbij telkens een tiental Duitse uitgevers een week lang in de Nederlandse en Vlaamse literatuur werden ondergedompeld. Dat resulteerde in meer dan 454 Neuerscheinungen in aanloop naar de Buchmesse, waarvan meer dan 300 literaire vertalingen. Dat heeft de Buchmesse niet eerder meegemaakt.
• Het gehele jaar door zijn Nederlandse en Vlaamse auteurs gepresenteerd op literaire podia in Duitsland - waaronder de drie grootste festivals: LitCologne in Keulen (maart), het Internationales Literaturfestival Berlin (september) en het Harbour Front Festival in Hamburg (september). In totaal kwamen zo meer dan 140 auteurs in contact met hun nieuwe lezers. Dit format zal door toekomstige gastlanden worden overgenomen, zo verwacht Buchmesse-directeur Juergen Boos.
• Eind augustus vond een hele reeks persreizen plaats, waarbij Duitse journalisten naar Vlaanderen en Nederland kwamen om onze auteurs, vertalers, uitgevers en kunstenaars te ontmoeten. Dat droeg bij aan een enorme media-aandacht in Duitsland, Nederland en Vlaanderen, met meer dan 6.000 artikels en reportages.

Er was een enorme media-aandacht voor Nederlandstalige auteurs, vertalers en illustratoren in Duitsland, met uiteraard ook veel recensies van de meer dan 300 literaire vertalingen die in de aanloop naar de Buchmesse verschenen. PR bureau Artefakt Kulturkonzepte telde meer dan 6.000 online artikelen in het Duitse taalgebied. Op de Buchmesse hadden alle Duitse literaire uitgevers Nederlandse boeken prominent op hun stand, vaak zelfs een hele kast.

Enkele opvallende artikels en reportages uit de Duitse media:

● ARD Tageschau: tv-nieuwsitem over de opening van de Frankfurter Buchmesse (vanaf 00:00:12)
● ZDF & 3SAT: uitgebreide tv-reportage (30 minuten) over cultuur en literatuur uit Vlaanderen en Nederland.
● Arte: tv-reportage over Vlaanderen en Nederland.
● ZDF: tv-reportage over het gastlandschap in cultuurprogramma Aspekte.
● Hessischer Rundfunk: tv-reportage op belangrijke regionale tv-zender.
● Radioreportage op Deutschlandradio Kultur: Spott über den verkrampten Diskurs der Integration.
● Radioreportage op SWR: Niederländer und Flamen erzählen.
● Radioreportage op WDR: Nierderlande und Flandern - Ehrengäste auf der Buchmesse.
● Bijlage bij de Frankfurter Allgemeine Zeitung: Wissen ist machbar, Herr Nachbar.
● Süddeutsche Zeitung: Interview met Bart Moeyaert.

Het literaire en culturele programma in Frankfurt, op de beurs en in de stad, was erg uitgebreid. Op Facebook, Flickr en YouTube vindt u verslagen en foto’s van heel wat van de 550 evenementen die afgelopen week plaatsvonden.

De Frankfurter Buchmesse is afgelopen, maar het gastlandschap van Nederland en Vlaanderen loopt door tot eind 2016. Zo wordt dit najaar in de Duitse boekhandels een campagne georganiseerd, waarbij de meer dan 300 in het Duits vertaalde titels extra onder de aandacht worden gebracht. Daarbij vinden nog eens 60 lezingen van auteurs in boekhandels plaats. Ook het culturele programma, waaronder bijvoorbeeld de exposities van Fiona Tan en Laure Prouvost in respectievelijk MMK1 en MMK3 in Frankfurt lopen door.

Na het enorme succes van Nederlandstalige literatuur in Duitse vertaling dit en afgelopen jaar, verwachten het Nederlands Letterenfonds en het Vlaams Fonds voor de Letteren de komende jaren een aanzienlijke stijging van het aantal vertalingen uit het Nederlands in andere talen. Op de Buchmesse bleek alvast dat de belangstelling, door de aandacht van het gastlandschap, groter was dan ooit.

Contracten worden meestal pas na enkele weken, maanden of zelfs jaren afgesloten. Toch zijn er al concrete resultaten te noemen.

• Duell van Joost Zwagerman is inmiddels aan een derde druk toe. De Duitse uitgever wil nu ook Gimmick! laten vertalen.
• Moedervlekken van Arnon Grunberg (Muttermale in het Duits) is verkocht aan Hongarije (Gondolat) en Tsjechië.
• De Arabische rechten van Tegen verkiezingen (Bezige Bij) van David Van Reybrouck werden verkocht aan Al Arabi (Cairo), de uitgeverij die eerder De Engelenmaker van Stefan Brijs en Het diner van Herman Koch in vertaling uitbracht.
• Op de Buchmesse werd de Duitse vertaling van Een woord een woord van Frank Westerman gepresenteerd (Reden, reden). Nu zijn ook de Franse rechten verkocht aan Bourgois Editeurs. Het aantal vertalingen van Westermans werk komt daarmee op vijftig.
• Van Ik wou (Lannoo) van Toon Tellegen en Ingrid Godon komt een Engelse vertaling van de hand van David Colmer uit bij Archipelago, de Engelse uitgever van onder meer Hugo Claus, Willem Frederik Hermans, Louis Couperus en Gerbrand Bakker.
• De Duitse editie van Stella Braams Ik heb Alzheimer: het verhaal van mijn vader en de Italiaanse editie van Jan Brokkens Baltische zielen blijken eversellers (20.000 resp. 15.000 ex. verkocht).
• Er komt een bloemlezing van Vlaamse dichters in het Tamil, uitgegeven door Kalachuvadu.
• Uitgeverij Mosaic Press (Canada) brengt een bloemlezing uit van vrouwelijke dichters in het Engels.
• De Amerikaanse uitgeverij Milkweed Editions brengt een bloemlezing van Nederlandstalige poëzie uit in Engels vertaling, samengesteld door Rob Schouten.
• De Engelse uitgeverij Arc Publications plant een vertaling van De eenzame uitvaart, het project van dichter F. Starik, nadat ze nu de Duitse vertaling kon lezen.
• Er komt een vertaling van de Friese ‘experimentele’ klassieker Leafdedea van Homme Eernstma in het Spaans, bij Editorial Minuscula uit Barcelona. Ook zijn er door het Letterenfonds contacten gelegd met een festival in Bremen voor een samenwerking rond optredens van Friese en Duitse schrijvers.

Ook de nieuwe generaties auteurs blijkt zeer succesvol:

• Opmerkelijk succes voor Wytske Versteeg: Boy, haar tweede roman, beleeft bij de onafhankelijke kleine uitgever Wagenbach nu al een derde druk, circa 8.000 exemplaren verkocht. De roman is ook vertaald in het Deens, Turks en verschijnt in november in het Engels.
• De Bezige Bij deed zeer goede zaken met Ernest van der Kwast. Van Die Eismacher zijn inmiddels 35.000 exemplaren verkocht, mede dankzij een reeks lezingen en optredens in Duitsland eerder dit jaar. De Duitse vertaling van Mama Tandoori wordt najaar 2017 verwacht. BTB heeft de Buchmesse benut om meteen de Duitse rechten van zijn verhalenbundel Het wonder dat niet omvalt aan te kopen voor een bedrag met vier nullen.
• Een bruidsjurk uit Warschau van Lot Vekemans is ook aan een derde druk toe.
• De Gorgels van cabaretier Jochem Meijer en Dit is geen dagboek van Erna Sassen, die twee maal genomineerd was voor de Deutsche Jugendliteraturpreis, zijn verkocht aan Turbine in Denemarken, en de graphic novel Toch een geluk van Barbara Stoks is verkocht aan de Koreaanse uitgever Open Books. Ook was er in Egypte (bij Sefsafa) belangstelling voor Dorst van Esther Gerritsen en De consequenties van Niña Weijers.
• Jeugdauteur Anna Woltz - in Nederland net bekroond met een Gouden Griffel - breekt door in Duitsland: na het lovend besproken Mijn bijzonder rare week met Tess bracht Carlsen Verlag kort voor de Buchmesse ook de Duitse vertaling van - Gips op de markt; de vertaling van - 100 uur Nacht wordt in 2017 verwacht. Carlsen heeft nu ook de Duitse rechten voor Alaska aangekocht.
• Ook de jongste auteurs in de Vlaams-Nederlandse delegatie zijn succesvol: Charlotte Van den Broeck (1991) heeft na haar indrukwekkende optreden tijdens de openingsceremonie een Duitse uitgever gevonden voor haar poëzie, en uitgeverij Residenz liet weten dat de lezingen van Mano Bouzamour (1991) in Duitsland en Oostenrijk zeer succesvol zijn.

Het gastlandschap is voor beide letterenfondsen erg succesvol gebleken, en ook in de toekomst zal dit gigantische project nog worden verzilverd. In meer vertalingen, meer Nederlands-Vlaamse samenwerking, meer internationale uitstraling. Onze dank gaat daarbij uit naar het Frankfurtteam, maar ook naar de vele partners, zonder wie dit alles niet was gelukt.

www.frankfurt2016.com