De boekenbeurs van Göteborg is bedoeld voor het Zweedse publiek en (buitenlandse) professionals, waar in het rustige Rights Center met kalmte en ingetogenheid over nieuwe titels en ontwikkelingen in het boekenvak wordt gesproken. Er is, anders dan op de beurzen in Frankfurt of Londen, meer tijd om langer door te praten. Maar deze keer was de sfeer toch anders: de openingssessie werd gedomineerd door een hoog oplopend politiek debat.
door Mireille Berman en Victor Schiferli
Aanleiding was het protest van de Russische journaliste en activiste Masha Gessen, die in de openingsceremonie haar plaats op het podium gebruikte om bezwaar aan te tekenen tegen de uitnodiging aan Hongarije, het gastland van de beurs. Gessens kritiek op de democratuur van Viktor Orbán – en daarmee indirect aan Vladimir Poetin – schoot de Hongaarse hoogwaardigheidsbekleders en auteurs in het verkeerde keelgat. Zij verlieten het podium om direct vast te lopen in een groep demonstranten, die protesteerden tegen Orbans vluchtelingenbeleid.
Het mag uitzonderlijk zijn voor de beurs van Göteborg dat het straatrumoer er doordringt, maar eigenlijk is het nauwelijks verbazingwekkend. De literatuur, met name de Nederlandse titels die wij daar presenteerden, staat momenteel midden in de maatschappij. Zo is het boek van Jan Brokken over de Baltische staten in de twintigste eeuw, Baltische zielen, internationaal zeer succesvol, met onder andere 15.000 verkochte exemplaren in Italië. Ook was er veel interesse voor de herontdekte roman van Dola de Jong, En de akker is de wereld, waarin het lot van vluchtelingen centraal staat – destijds de andere kant op, van Nederland naar Noord-Afrika. Op de beurs spraken we met uitgever Henrik Nilsson, die zojuist de rechten had gekocht en met ons overlegde over de aan te vragen steun voor de vertaling van Per Holmer, van oudsher de pleitbezorger van de Nederlandse literatuur in Zweden.
Ook de verschijning van de Zweedse editie van Stikvallei, over een geheimzinnige sterfte in het Afrikaanse Kameroen, kon op veel aandacht rekenen, te meer omdat de auteur Frank Westerman zelf op de boekenbeurs aanwezig was en signeerde. Scandinavische uitgevers hadden ook direct door wat het maatschappelijke belang is van het boek van het urgente, oorspronkelijke en prikkelende Water van René ten Bos, die betoogt dat we opnieuw en anders moeten gaan denken over het water in de wereld.
Wat betreft de fictie was deze beurs een mooie gelegenheid om de nieuwe 10 Books from Holland – de folder voor de Frankfurter Buchmesse – te laten zien en het pitchen van titels te aan te scherpen. In Zweden zagen we een kleine 20 uitgevers in twee dagen, maar in Frankfurt zijn het voor fictie meer dan 120 uitgevers in vier dagen, dus moeten we in kort bestek en op een aantrekkelijke manier over boeken vertellen. Zo heeft het verhaal over Leon de Winter’s Geronimo – Osama bin Laden die ’s nachts op zijn bromfiets sigaretten gaat halen bij een nachtwinkel in Pakistan en daar een weerloos meisje treft dat hem herkent – meteen succes. Je moet een verhaal kunnen vertellen, zoals een agent opmerkt: ‘Being an agent is about storytelling.’
Onze nieuwste brochure is een zeldzaamheid in die zin dat er twee boeken in zijn opgenomen waarin pedofilie een rol speelt: Muidhond van Inge Schilperoord en Een honger van Jamal Ouariachi. In sommige landen zijn boeken over dit onderwerp volstrekt uit den boze, en zelfs in Duitsland is men huiverig voor het idee van een literaire roman over dit onderwerp. De kunst voor ons is om te vertellen wat deze romans bijzonder maakt, op welke manier ze te lezen zijn, en dat de thematiek in beide gevallen groter is dan pedofilie op zich.
Herman Koch doet het in Finland onverminderd goed, en uitgever Aleksi Siltala laat de folder zien waarin de vertaling van Geachte heer M. is aangekondigd. De Finse titel bestaat uit één woord, we vragen naar de betekenis. Het blijkt dat de drie boeken van Koch in het Fins tot nu toe Het diner, De dokter en De buurman heten. Tussen Finland en Nederland bestaat toch al een bijzondere taalkundige verbintenis: de naam van onze grootste negentiende-eeuwse auteur Multatuli betekent in het Fins: ‘Ik ben klaargekomen’. Dat is toch weer heel wat anders dan ‘Ik heb veel gedragen’. Nu begrijpen we waarom Finse uitgevers vaak grinnikend naar onze Max Havelaar-vertalingen kijken.
Het gerucht van Gessens protest tegen de Hongaarse aanwezigheid op de beurs houdt de gemoederen bezig, haar literair agent Sam Edenborough is vol bewondering, noemt haar dapper en onverschrokken. Ook ’s avonds op de diners en feestjes in het Park Elite hotel – de Frankfurter Hof van Göteborg – wordt erover nagepraat. Maar ook over boeken en projecten gaat het steeds. Er zijn plannen voor bijeenkomsten met uitgevers op Nederlandse ambassades in Stockholm, Kopenhagen en Helsinki, na eerdere geslaagde bijeenkomsten in Oslo. Een van de belangrijkste Noorse uitgevers, Cathryn Bakke Bolin van Gyldendal Norsk, wil graag naar Nederland komen omdat ze er nog weinig mensen kent en zich graag meer op ons land wil richten. Goed nieuws is alvast dat ze een paperback gaat maken van de bestaande vertaling van Nooit meer slapen, dat met bekende Noorse acteurs binnenkort in première gaat. Een opmerkelijk resultaat van het bezoek van het Nederlands Letterenfonds aan Oslo vorig jaar.
Vrijdag lunchen we met Per Holmer, de vertaler van meer dan de helft van de Nederlandse boeken die in Zweden verschijnen. Zelf is hij ook schrijver, en deze beurs is hij uiterst goedgehumeurd, want zijn vrouw heeft net een boek gepubliceerd dat op de bestsellerlijst staat. Hij heeft plannen om gedichten van Mustafa Stitou te vertalen, en zou graag De morgen loeit weer aan, de klassieker van Tip Marugg die dit jaar voor het eerst in het Engels in Amerika verschijnt, op zich nemen. Er zijn uitgevers die blind op zijn woord varen, en de boeken die hij aanbeveelt meteen kopen. Die positie proberen wij ook in te nemen.
Meer informatie
‘Being an agent is about storytelling.’
