Een schrijver die zijn vrouwelijke hoofdpersonage zo overtuigend stem geeft dat zelfs zijn vertaalster over de schrijver gaat praten en denken als een vrouw. Een liefdesrelatie die ambigue blijft omdat het Fins geen mannelijke of vrouwelijke verwijswoorden kent, maar alleen het sekseneutrale hän. Een roman als een langgerekt en diepgravend experiment in zelf-kennis, waarin beschrijvingen van het zelf van het ik en de ander centraal staan – maar hoe vertaal je die reflexieve bewegingen in het Nederlands dat geen verschil maakt tussen ‘me’ en ‘zelf’? Drie vormen van verwarring waarin de vertaler tussen twee talen kan geraken.
Maar ook het geluk van de vertaler kent vele gedaanten: het geluk bijvoorbeeld om een Nederlandse uitgever te vinden voor een hier nog ongekende auteur waarin je heilig gelooft, en het geluk die auteur te zien uitgroeien tot een schrijver van wereldformaat. Het geluk om een groot stiliste te vertalen en haar lange, meeslepende zinnen talloze malen hardop te lezen totdat je ook in de vertaling het juiste ritme te pakken krijgt. Het geluk om mét reden naar slechte realityshows te kijken voordat je je aan de vertaling van een ordinaire scheldpartij zet. Het geluk op de meest onverwachte plekken informanten te treffen die je kunnen inwijden in de details van hun vak. Het geluk als vertaler de inmiddels verdwenen wereld te hebben gezien waarin de roman die je onder handen hebt zich afspeelt. Of het geluk samen te werken met een auteur die bereid is werkelijk al je vragen te beantwoorden.
Kortom, happiness galore! Over al die verschillende vormen van vertalersgeluk leest u in de hieronder bijeengebrachte lezingen van de Vertalersgeluktournee 2015:
Harm Damsma & Niek Miedema over Tijdmeters van David Mitchell (Engels)
Eef Gratama over Gelukkig de gelukkigen van Yasmina Reza (Frans)
Nico Groen en Marijke Versluys over De huisgenoten van Sarah Waters (Engels)
Hero Hokwerda over Bij wijze van roman van Yannis Kiourtsakis (Grieks)
Sophie Kuiper over Een bundel haarspelden van Sofi Oksanen (Fins)
Harrie Lemmens over Als een brandend huis van António Lobo Antunes (Portugees): ‘Grillig gedoe in het hoofd’ en Vlammen uit het brein
Liesbeth van Nes over Tot ziens daarboven van Pierre Lemaitre (Frans)
Elly Schippers over Een handvol sneeuw van Jenny Erpenbeck (Duits)
Eugenie Schoolderman over Aan de oever van Rafael Chirbes (Spaans)
Tijdens de Vertalersgeluktournee gingen voor de longlist van de Europese Literatuurprijs 2015 genomineerde vertalers met lezers in gesprek over hun vak. De tournee beleefde dit jaar haar vijfde editie en vond plaats in aan de Europese Literatuurprijs gelieerde kwaliteitsboekhandels. Na de aftrap bij Godert Walter in Groningen volgden Boekhandel Verkaaik in Gouda, Athenaeum Haarlem i.s.m. Boekhandel Blokker uit Heemstede), Van Rossum in Amsterdam en Boekhandel Jansen & de Feijter in Velp. De inleidingen op de avonden werden beurtelings verzorgd door Andrea Kluitmann en Nicolette Hoekmeijer. Tussen de lezingen door werden korte animatiefilms vertoond die het werk van de literair vertaler verbeelden. In Amsterdam was er een speciale entr’acte van vertaaltalent Emilia Menkveld (Master Literair Vertalen, UU), zij droeg haar vertaling ‘De letter U’ van Iginio Ugo Tarchetti voor.
Nieuw was dat daarnaast meerdere vertalers direct met leesclubs in gesprek gingen over hun werk en de genomineerde roman; hierbij werkte het Letterenfonds samen met SSS. De bezoeken van vertalers Rien Verhoef, Pietha de Voogd, Mieke Geuzebroek en Elly Schippers aan leesclubs in Noord-Brabant, Zuid- en Noord-Holland leidden zonder uitzondering tot enthousiaste reacties. Een experiment dat herhaling verdient.
“Het was een mooie, inspirerende avond en wij zullen voortaan nooit meer een boek openslaan zonder eerst te kijken wie de vertaler is.”
De Vertalersgeluktournee 2015 werd georganiseerd door literair vertalers Andrea Kluitmann en Nicolette Hoekmeijer i.s.m. het Nederlands Letterenfonds en werd financieel ondersteund door het Nederlands Letterenfonds en het Lira Fonds.
Elders op deze website vindt u verslagen van de eerdere Vertalersgeluktournees, in 2014, 2013, 2012 en 2011.
De Europese Literatuurprijs 2015 wordt op zaterdag 5 september, om 12.30, tijdens Manuscripta op het Stadsfestival Zwolle door juryvoorzitter Margot Dijkgraaf uitgereikt aan Jenny Erpenbeck en vertaalster Elly Schippers voor Een handvol sneeuw (verschenen bij Van Gennep). Publiek is hierbij van harte welkom.
Op de website van de Europese Literatuurprijs is meer informatie te vinden over de prijsuitreiking en de winnaars. In het radioprogramma Opium op 4 worden juryvoorzitter Margot Dijkgraaf en vertaalster Elly Schippers geïnterviewd. Op Boek-delen zijn discussietips bij Een handvol sneeuw te vinden.
Boekhandels die in 2016 willen samenwerken met de Europese Literatuurprijs kunnen contact opnemen met Peter Bergsma bij het Letterenfonds.
